Skip to main content

จากข่าวที่ประเทศสวิสเซอร์แลนด์กำลังจะยกเลิกการใช้เงินกระดาษทุกแบบไปสู่การใช้เงินดิจิตัล หรือการประกาศใช้ระบบรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ และการระงับข้อพิพาทออนไลน์ ในหลายประเทศ มาจนถึงการผลักดันโครงการดิจิตัลอีโคโนมี่ในประเทศไทย ทำให้เห็นแนวโน้มว่าถนนทุกสายมุ่งสู่โลกไซเบอร์

ต่างจากอดีตที่เคยคิดกันว่าโลกออนไลน์เป็นเพียงโลกสมมติ แยกกับ โลกแห่งความเป็นจริง อะไรที่เกิดขึ้นในโลกไซเบอร์ไม่เกี่ยวข้องกับโลกภายนอก   แต่เมื่อคนจำนวนมากขึ้นเข้าถึงอินเตอร์เน็ตและใช้อุปกรณ์สื่อสารเกือบตลอดเวลา   ย่อมทำให้ปริมาณข้อมูลและการเสพสื่อผ่านอุปกรณ์เหล่านี้เพิ่มตามไปด้วย   โลกไซเบอร์จึงกลายเป็นพื้นที่สำคัญทางธุรกิจจนแม้แต่รัฐยังต้องให้ความสนใจ

การมองว่าโลกออนไลน์เป็นที่เล่นสนุกสนาน เต็มไปด้วย กิจกรรมผ่อนคลายสนุกสนาน เป็นเพียงงานอดิเรก กิจกรรมยามว่าง หรือเรื่องผ่อนคลาย จึงไม่ถูกไปเสียหมดอีกแล้ว เพราะคนใช้อินเตอร์เน็ตด้วยวัตถุประสงค์ที่หลากหลายและมีผลกระทบต่อโลกแห่งความเป็นจริงมากขึ้น ร้านอาหารและสถานที่ท่องเที่ยวจำนวนมากที่ถูกเช็คอินคลาคล่ำไปด้วยผู้คนจากทั่วสารทิศ ไม่ใช่แค่ไทยแต่ชาวต่างชาติด้วย

ปัจจุบันความคิดเห็นและอารมณ์ของ “ชาวเน็ต” หรือ “กระแสโซเชียล”  กลายเป็นเรื่องชี้เป็นชี้ตายของธุรกิจจำนวนมาก หากเจอกระทู้ด่า สเตตัสประจาน งานจะเข้าเอาหากแชร์กันไปหลายร้อย   แม้แต่สื่อสิ่งพิมพ์ซึ่งเป็นผู้ทรงอิทธิพลมาก่อนยังต้องปรับตัวเข้าตอบสนองผู้อ่านที่จ้องหน้าจอมากขึ้นเรื่อยๆ

รัฐต้องปรับตัวกับกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่มีลักษณะ “ข้ามชาติ” โดยพยายามเว็บไซต์และเนื้อหาของสินค้า บริการ วัฒนธรรมไทยไปเตะตาคนที่นั่งรีวิวข้อมูลสินค้าและบริการในอีกซีกโลก   รวมไปถึงการสร้างมาตรการรักษาความปลอดภัยในการทำธุรกรรม และระงับข้อพิพาทเมื่อเกิดความขัดแย้ง   หากต้องการให้ธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อมเบียดแทรกเข้าไปแข่งขันได้ 

แต่ดูเหมือนว่ารัฐไทยจะกังวลกับกิจกรรมทางการเมืองเกรงว่า “คนนอกประเทศ” จะส่งข้อมูลข่าวสารข้ามแดนมาปลุกระดมประชาชนในประเทศ หรือพูดเรื่องอ่อนไหว แล้วรัฐจะคุมไม่ได้            ซึ่งแน่นอนว่ารัฐต้องการเข้ามาควบคุมกิจกรรมออนไลน์ เช่นเดียวกับสถาบันการเงินที่ต้องการทราบข้อมูลกิจกรรมทางเศรษฐกิจของประชาชน

แก่นของการปกครองและการบริหารธุรกิจ อยู่ที่ “ข้อมูลข่าวสาร” การทำกิจกรรมทั้งหลายของประชาชน   ซึ่งขุมทรัพย์นั้นคือการรวบรวมข้อมูลส่วนบุคคลและกิจกรรมของประชาชนเข้าไปรวมอยู่ในฐานข้อมูลของรัฐและบรรษัท นโยบายการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลเหล่านั้นจึงต้องรักษาสมดุลระหว่างการกระตุ้นให้คนกล้าใช้เน็ตมากขึ้น กับ การไม่ออกนโยบายล่วงละเมิดความเป็นส่วนตัว จนประชาชนหลีกเลี่ยงการใช้อินเตอร์เน็ต จนปริมาณข้อมูลลดฮวบ

แนวโน้มในโลกปัจจุบันรัฐได้จากการยึดพื้นที่ในโลกแห่งความจริง ควบคุมการปิดถนน เดินขบวน ล้อมสถานที่สำคัญได้ราบคาบ ประชาชนจึงย้ายไปเคลื่อนไหวเรื่องความยุติธรรมทางสังคมไปสู่พื้นที่ไซเบอร์หากไม่ต้องการลงเดินสู่ท้องถนน   ความเป็นไปได้ในการทำกิจกรรมรณรงค์ต่างๆในโลกออนไลน์จึงมากขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งคือ “ด้านสว่าง”

ตรงกันข้าม “สายมืด” ที่เกิดขึ้นหลายครั้งในโลก คือ คนตัวเล็กตัวน้อยได้ใช้ศักยภาพทางเทคโนโลยี แฮค ล้วงข้อมูล ไปจนถึงขั้นทำลายระบบปฏิบัติการ หรือทำให้ระบบอืดช้า ชะงักงัน   ผู้กระทำไม่น้อยอยู่นอกเขตอำนาจรัฐเป้าหมาย ซึ่งยากต่อการติดตามดำเนินคดีทางกฎหมาย

สิ่งที่มีร่วมกันของสายมืดและด้านสว่าง ก็คือ มีแรงจูงใจบางอย่างที่ถูกกระตุ้นโดยความรู้สึกอยุติธรรมต่ออะไรบางอย่าง เช่น นโยบายของรัฐที่เบียดขับพวกตน เข้ามายุ่งวุ่นวายชีวิตส่วนตัว หรือขัดขวางการติดต่อสื่อสารของตนกับคนอื่นในโลกเสมือน   นำไปสู่การตอบโต้ด้วยความรุนแรงในแบบที่ตนถนัดข้างต้น

ทางแยกของการวางแผนทางธุรกิจและการปกครอง คือ หากต้องการสร้างรัฐและระบบเศรษฐกิจที่อิงกับระบบอิเล็กทรอนิกส์ ก็ต้องวางระบบรักษาความมั่นคงและปกป้องข้อมูลข่าวสารที่อยู่ในฐานด้วย

การป้องกันระบบด้วยมาตรการเฝ้าระวังอาชญากร ผู้ก่อการร้าย โดยเหวี่ยงแหตั้งระบบสอดส่องประชาชนไปทั่ว นั้นมีประสิทธิภาพต่ำทั้งในแง่ข้อจำกัดเชิงทรัพยากร และยังทำให้ปริมาณข้อมูลท่วมทับยากเกินจับตาเพราะสิ้นเปลืองเวลา กำลังคน งบประมาณ มาก   ไม่ว่าจะให้มีการจดทะเบียนหรือลงทะเบียนล่วงหน้าอย่างไรก็มิอาจสกัดการโจมตีได้หมด เป็นเพียงการเพิ่มความสามารถในการติดตามหลังเกิดปัญหาแล้วเท่านั้น

แถมใช้ไม่ได้กับ อาชญากร ผู้ก่อการร้าย “ข้ามชาติ”

ดังนั้นวิธีการป้องกันการโจมตีล่วงหน้าจึงอยู่ที่การลดแรงจูงใจของผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีมิให้ปรารถนาโจมตีระบบ หรือกระตุ้นให้ต้องการพิทักษ์รักษาระบบต่างหาก เพราะมักมีเซียนขั้นเทพซ่อนตัวอยู่นอกการควบคุมของรัฐและบรรษัทเสมอ อยู่ที่ว่าจะทำให้เขาต้องการใช้ศักยภาพไปในทิศทางใด 

อินเตอร์เน็ตคือเทคโนโลยีที่ฝ่ายความมั่นคงออกแบบสร้างมาเพื่อกระจายความเสี่ยง กล่าวคือ การกระจายข้อมูลชุดตั้งต้นให้กระจายไปอยู่ในเซิร์ฟเวอร์ที่อยู่ต่างสถานที่ หากมีการโจมตีจากใครก็ตามข้อมูลที่อยู่ในเซิร์ฟเวอร์บางเครื่องอาจหายไปพร้อมกับระบบที่ถูกถล่ม แต่ก็ยังคงมีข้อมูลชุดอื่นที่กระจายไปในอีกหลายเซิร์ฟเวอร์

การรักษาความมั่นคง จึงต้องอยู่บนกระจายความเสี่ยง ทั้งการออกแบบระบบให้มีเส้นทางไหลเวียนข้อมูล “มากกว่าหนึ่ง” และเลี่ยงนโยบายที่เรียกแขกจากทั่วทุกมุมโลกมาโจมตี

การแหย่รังแตนที่ไม่เห็นตัว และไม่มีเครื่องมือในการจับ ย่อมไม่เป็นผลดีต่อรัฐเอง และยังสร้างผลสะเทือนไปสู่ประชาชนทั่วไปด้วย

 

บล็อกของ ทศพล ทรรศนพรรณ

ทศพล ทรรศนพรรณ
การพัฒนาสิทธิแรงงานรับจ้างอิสระ (Freelancer) ต้องยึดโยงกับหลักกฎหมายสำคัญเรื่องการประกันสิทธิของแรงงานอันมีสิทธิมนุษยชนเป็นพื้นฐาน (Human Rights-Based Approach – HRBA) ไว้ เพื่อเป็นรากฐานทางกฎหมายในการอ้างสิทธิและเสนอให้ภาครัฐสร้างมาตรการบังคับตามสิทธิอย่างเป็นรูปธรรม ตั้งแต่การประกันรายได้รูปแบบ
ทศพล ทรรศนพรรณ
การคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลของปัจเจกชนจากการเก็บข้อมูลและประมวลผลโดยบรรษัทเอกชนจำต้องปกป้องคุ้มครองสิทธิของเจ้าของข้อมูลตามมาตรฐานที่กำหนดหน้าที่ของผู้ควบคุมระบบตามกฎหมายด้วย เนื่องจากบุคคลหรือกลุ่มองค์กรเหล่านี้ทำหน้าที่ในการคุ้มครองสิทธิเจ้าของข้อมูลในหลายรูปแบบ อาทิ การให้ความรู้เกี่ยวกับสภาพปั
ทศพล ทรรศนพรรณ
บุคคลแต่ละคนย่อมมีทุนที่แตกต่างกันไปทั้ง ทุนความรู้ ทุนทางเศรษฐกิจ ทำให้การตัดสินใจนั้นตั้งอยู่บนข้อจำกัดของแต่ละคนไม่ว่าจะเป็นการไม่รู้เท่าทันเทคโนโลยี ขาดความรู้ทางการเงิน ไปจนถึงขาดการตระหนักรู้ถึงผลกระทบต่อสุขภาพตนเองและผู้อื่นในระยะยาว ยิ่งไปกว่านั้นรัฐไทยยังมีนโยบายที่มิได้วางอยู่บนพื้นฐานข
ทศพล ทรรศนพรรณ
บทบัญญัติกฎหมายที่ใช้เป็นรากฐานในการอ้างสิทธิในการมีส่วนร่วมของประชาชนเพื่อผลักดันให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืนนั้น จะพบว่ารัฐไทยได้วางบรรทัดฐานทางกฎหมายที่รับสิทธิของประชาชนในการรวมกลุ่มกันเพื่อแสดงออกในประเด็นทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเริ่มต้นจากหลักการพื้นฐานสำคัญที่เชื่อมโยงเรื่องสิทธิม
ทศพล ทรรศนพรรณ
เทคโนโลยีด้านการสื่อสารที่เข้ามามีอิทธิพลแทบจะทุกมิติของชีวิต ส่งผลให้พฤติกรรมด้านการปฏิสัมพันธ์ของประชาชนเปลี่ยนแปลงไปตามความก้าวหน้าของเทคโนโลยี มีประชาชนจำนวนมากที่ใช้เทคโนโลยีในการหา “คู่” หรือแสวง “รัก” ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดการกระทำความผิดที่เรียกว่า Romance Scam หรือ “พิศวาสอาชญากรรม”&
ทศพล ทรรศนพรรณ
เมื่อถามนักปกป้องสิทธิมนุษยชนว่าอยากเห็นสังคมไทยเป็นเช่นไรในประเด็นการมีส่วนร่วมต่อการกำหนดนโยบายสาธารณะ หรือมีความคาดหวังให้รัฐไทยปรับปรุงอะไรเพื่อส่งเสริมการพิทักษ์สิทธิมนุษยชนของกลุ่มเสี่ยง   นักปกป้องสิทธิมนุษยชนในไทยได้ฉายภาพความฝัน ออกมาดังต่อไปนี้
ทศพล ทรรศนพรรณ
นักปกป้องสิทธิมนุษยชนผู้คร่ำหวอดอยู่ในสนามมายาวนานได้วิเคราะห์สถานการณ์การคุกคามผ่านประสบการณ์ของตนและเครือข่ายแล้วแสดงทัศนะออกมาในหลากหลายมุมมอง ดังนี้
ทศพล ทรรศนพรรณ
สถานการณ์ในด้านสิทธิมนุษยชนในต่างประเทศนั้น มีความสัมพันธ์กับหลายปัจจัยที่อาจเกิดความเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาการละเมิดต่อนักปกป้องสิทธิมนุษยชนภายในประเทศที่เกิดจากข้อค้นพบจากกรณีศึกษา มีปัจจัยดังต่อไปนี้1. สถานการณ์สิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวข้องกับบริบทภายในประเทศ
ทศพล ทรรศนพรรณ
บทวิเคราะห์ที่ได้จากการถอดบทสัมภาษณ์นักปกป้องสิทธิมนุษยชนมากประสบการณ์ ในหลากหลายภูมิภาคไปจนถึงความแตกต่างของการทำงานกับกลุ่มเสี่ยงที่มีปัญหาสิทธิแตกต่างกันไป   เป็นที่ชัดเจนว่าเขาเหล่านั้นมีชีวิตและอยู่ในวัฒนธรรมแตกต่างไปจากมาตรฐานด้านสิทธิมนุษยชนและนิติรัฐที่ปรากฏในสังคมตะวันตก ซึ่งสะ
ทศพล ทรรศนพรรณ
การคุ้มครองนักปกป้องสิทธิมนุษยชนที่เป็นกลุ่มเสี่ยงได้ถูกรับรองไว้โดยพันธกรณีระหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิมนุษยชนต่าง ๆ ให้ความสำคัญประกอบจนก่อให้เกิดอนุสัญญาเฉพาะสำหรับกลุ่มเสี่ยงนั้น ๆ ประกอบไปด้วย สตรี, เด็ก, เชื้อชาติ และ แรงงานอพยพ รวมถึง ผู้พิการ โดยกลุ่มเสี่ยงมีสิทธิที่ถูกระบุไว้ในปฏิญญาว่าด้วย
ทศพล ทรรศนพรรณ
แนวทางในการสร้างนโยบาย กฎหมาย และกลไกเพื่อคุ้มครองสิทธิประชาชนจากการสอดส่องโดยรัฐมาจาการทบทวนมาตรฐานและแนวทางตามมาตรฐานสากลเพื่อสร้างข้อเสนอแนะเชิงนโยบายครอบคลุม 2 ประเด็นหลัก คือ
ทศพล ทรรศนพรรณ
ต้นปี 2563 หลังจากการอ่านคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญยุบพรรคอนาคตใหม่ บรรยากาศความขัดแย้งทางการเมืองไทยที่ถูกกดไว้มาตั้งแต่หลังการรัฐประหาร 2557 ก็ปะทุขึ้นอีกครั้ง เกิดการเคลื่อนไหวชุมนุมทางการเมืองเพื่อต่อต้านรัฐบาลกระจายไปทั่วทุกจังหวัดในรัฐไทย จุดสำคัญและเป็นเรื่องที่ไม่ปรากฏขึ้นมาก่อนในหน้าประว