เนาวรัตน์กวาดสายตา
เข้าไปในตัวบ้านไม้ชั้นเดียว พื้นบ้านต่ำกว่าระดับถนนคอนกรีตเล็กน้อย ข้างฝามีปฏิทิน มีรูปคณะซอ มีรูปแม่จันทร์สม สายธารา นั่งคู่กับผู้ชายวัยใกล้เคียงกัน เนาวรัตน์คาดคะเนว่า คงเป็นครูคำผาย นุปิง ทั้งคู่อยู่ในชุดคนเมือง ข้างหลังนั่งล้อมวง สวมเสื้อหม้อฮ่อม ปี่ 3 คน ซึง 1 คน เนาวรัตน์มองดูที่หน้าบ้านริมถนน มีสิ่งก่อสร้าง คล้ายโรงครัวเล็กๆ มีป้ายสี่เหลี่ยมผืนผ้าติดข้างฝา บอกชื่อแม่จันทร์สม สายธารา ที่อยู่ ข้อความท้ายสุดระบุศิลปินแห่งชาติ ปี 2539
“ แม่อยู่คนเดียวหรือครับ ผมคุยกับแม่ตั้งนาน ยังไม่เห็นใครสักคน ?”
“ ตอนกลางวัน แม่อยู่คนเดียว ตอนเย็นลูกสาวคนเล็กกลับจากทำงาน ก็อยู่กัน 2 คน ลูกบางคนแยกไปมีครอบครัวอยู่ที่อื่นกันหมดแล้ว”
“ ผมสงสัยจริงๆครับ วงปี่ซึงที่เล่นคลอขณะขับซอ เขาเล่นทำนองเดียวหรือหลายทำนอง ผมฟังดู ทำนองคล้ายกันตลอดเวลาที่เล่น.”
“ มีหลายทำนอง เช่น ปราสาทไหว ล่องแม่ปิง ฤาษีหลงถ้ำ ลาวเดินดง แหย่งหลวง พม่า กุหลาบเชียงใหม่ สาวไหม ล่องน่าน ฯลฯ และอีกหลายๆเพลง”
“ แม่มีคำร้องในการขับซอไหมครับ ?”
“ แม่ไม่ได้จดบันทึกไว้ ที่ซอได้ก็ใช้การท่องจำจากตำราที่ครูสอนให้.”
“ แสดงว่า แม่ต้องความจำดีเยี่ยม ซิครับ ?”
“ ก็ต้องจำให้ได้ จำสืบทอดกันมา ฝึกเป็นปีๆ แล้วสอนคนรุ่นต่อไป ไม่ได้จดบันทึกอะไรมากมาย.”
“ ผมขอถามอีกคำถามเถอะแม่ คุยกับแม่นานๆกลัวแม่เหนื่อยนะครับ...การซอทำไม
ต้องมีเรื่องเพศ คำร้องมีสองง่ามสองแง่ บางทีมีคำหยาบๆ ไม่มีได้ไหมครับแม่ ?”
“ มันแล้วแต่คน จะร้องหรือไม่ร้องก็ได้ สำหรับแม่เป็นต้นแบบซอพื้นเมือง ยึดศิลปวัฒนธรรม ประเพณี ค่านิยม ความเชื่อ ภาษาล้านนา อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม เนื้อหาพุทธศาสนา คติธรรมในการดำรงชีวิต ไม่ใช่เน้นสนุกสนานอย่างเดียว”
“ ผู้ขับซอละครับแม่ ต้องเป็นคนอย่างไร ?”
“ ต้องมีไหวพริบปฏิภาณ ในการพูดจาโต้ตอบกัน ในลักษณะคำคล้องจอง มีความรู้ภาษาคำเมืองที่แท้จริง”
“ แม่ถามคุณบ้างนะ คุณนำเรื่องราวของแม่ไปทำอะไร ?”
คำถามสำคัญที่ผมคาดการณ์ไว้ ได้เกิดขึ้นในช่วงเวลาที่เหมาะสมจริงๆ
“ ผมบอกแม่ตามตรงนะครับ ผมจะเขียนเรื่องของแม่ เรื่องราวที่เกี่ยวกับซอ นำไปเขียนลงเวบไซท์หรือเขียนส่งไปตามหนังสือที่เขาต้องการ เพื่อเผยแพร่ นำเสนอเรื่องราวการซอพื้นเมืองว่า การซอนั้นมีคุณค่าน่าสนใจอย่างไร มีลักษณะอย่างไร เช่น มีลักษณะเป็นการร้องและพูดโต้ตอบระหว่างชายหนึ่งหญิงหนึ่ง โดยมีดนตรีเล่นคลอ ได้แก่ปี่และซึง เป็นการละเล่นพื้นบ้านอย่างหนึ่ง คงคล้ายหมอลำทางภาคอีสาน หรือคล้ายลำตัดทางภาคกลางนั่นเอง ทั้งนี้เพื่ออนุรักษ์ของดีบ้านเรา ไว้ให้คนรุ่นต่อไปได้ศึกษาและสืบสานต่อไปครับแม่.”
บล็อกของ ถนอมรัก เดือนเต็มดวง
ถนอมรัก เดือนเต็มดวง
ระยะนี้ผมเป็นทุกข์กังวล เกี่ยวกับการเรียนต่อระดับปริญญาตรีของลูกชาย สถานที่เข้าเรียนเป็นมหาวิทยาลัยเอกชน ค่าเล่าเรียนภาคเรียนละสี่หมื่นบาท ผมจะหาเงินจากที่ไหน ปีหนึ่งเกือบแสนบาท จะกู้เงินเพื่อการศึกษาได้นั้น ผู้ปกครองต้องมีเงินได้ไม่เกิน 150,000 บาทต่อปี รายได้ผมเกินไปเล็กน้อย กลางคืนผมนอนหลับๆ ตื่นๆ ลูกชายมีอาการหงุดหงิดกลัวไม่ได้เรียน ตัวผมผู้เป็นพ่อยิ่งกังวลใจมากกว่าลูก สุขและทุกข์ของลูก เป็นสุขทุกข์ของพ่อแม่อย่างแท้จริง...
ถนอมรัก เดือนเต็มดวง
อายุมากขึ้น ร่างกายเริ่มโรยรา โรคต่างๆ ก็วิ่งเข้ามาหา เวียนหัว นอนไม่หลับ อ่อนเพลีย ปวดตามส่วนต่างๆ เช่น ข้อมือ ข้อนิ้ว หลัง บั้นเอว ต้นแขน ยามวัยเด็ก วัยหนุ่มสาว ทานอะไรได้หมด ไม่มีปัญหาเจ็บป่วย ทานอร่อยและทานได้มาก ลองคิดทบทวนย้อนหลัง ด้านการใช้ชีวิตและการปฏิบัติงาน ในวัยเด็กและวัยหนุ่มสาวออกกำลังโดยเล่นกีฬา สู่วัยทำงาน ไม่ได้ออกกำลังกายเลย งดเว้นการวิ่งหรือเดินเสียเฉยๆ ชอบนั่งสังสรรค์ร้องเพลงคาราโอเกะ ด้านการรักษาสุขภาพ เพียงแต่ไม่ดื่มเหล้า ไม่สูบบุหรี่ ตั้งแต่เด็กถึงปัจจุบัน ที่น่าอายมากคืออารมณ์ทางเพศลดลงแทบหมด เหมือนน้ำมันแห้งขอดถัง...