Skip to main content

20080208 ภาพทุ่งหญ้าสีเขียว

เขาอยู่ด้วยกันสามคน  คนผอมบอบบางสูบยาสูบแทบตลอดเวลา  นั่งซึม

เหม่อกับที่ได้คราวละนานๆ  กวาดสายตามองเลื่อนลอย เรื่อยเปื่อย  คนร่างมะขามข้อเดียว ดูแข็งแรงอยู่บนความเฉื่อยเนือย  เคลื่อนไหวเชื่องช้า  คนสุดท้ายร่างสันทัด  ดูแคล่วคล่องว่องไวที่สุด รู้จักงาน  ขยันทำงาน  เคลื่อนไหวไปมาแทบไม่หยุดหย่อน

ทั้งสามคนมาจากเมืองผาอาน  ข้ามน้ำสาละวินมาถึงป่าสาละวิน  ออกเดินลัดป่า
เขา  รับจ้างไปตามหมู่บ้าน  ตามแต่ใครจะมีงานให้ทำ จนมาถึงป่าแม่น้ำเงา
นักรบยามหนีทัพ  ก็ดูไม่ต่างไปจากชาวบ้านปกติทั่วไป

เขามาถึงป่าแม่เงาอย่างไม่คาดคิด   การเดินทางทำให้เกิดการพบปะพูดคุย  คนเร่ร่อนตามป่าเขาพร้อมจะไปที่ไหนก็ได้  เรื่องอาหาร ที่หลับที่นอนเป็นเรื่องไม่ต้องพูดถึง  ขอเพียงให้ปลอดภัย  รอดพ้นจากมือไม้เจ้าหน้าที่  

พวกเขาจะได้ไม่ต้องไปติดคุก  หรือถูกส่งเข้าศูนย์อพยพในลำดับต่อไป

วันที่ผมไปพบพวกเขา  เป็นช่วงเวลาเพาะปลูกข้าว  นาข้าวลงจอบกันอย่างเดียว  ไม่มีรถจักรไถนา  หรือแรงงานสัตว์   จอบต่อจอบพลิกหน้าดิน  แล้วหย่อนเมล็ดข้าวลงไป

เราแปลกหน้าต่อกันในช่วงแรก   ผมรู้ชื่อพวกเขาในเวลาต่อมา  ล้วนเป็นชื่อของสัตว์ 
คนผอมสูงชื่อโถ่(นก)  คนมะขามข้อเดียวชื่อกะชอ(ช้าง)  คนสุดท้ายชื่อซอมีญอ(แมว) 
สีหน้าแววตาพวกเขาคล้ายๆกัน  แววตาบาดเจ็บ  เพียงแต่รอยยิ้มเจื่อนๆเท่านั้น  ทำให้พวกเขาดูมีชีวิตชีวาขึ้นมาบ้าง  พร้อมเริ่มต้นชีวิตใหม่ได้ทุกเมื่อ

นักรบ ไม่คิดถึงการรบแล้วคิดถึงอื่นใด   ผมอยากรู้ความรู้สึกพวกเขา  ซอมีญอพูดภาษาไทยได้บ้าง เป็นคนตอบว่า ไม่ได้คิดอะไร  อยู่ไปเรื่อยๆ  ไม่ได้กลับไปแล้วมั้ง   

20080208 ภาพตะวันตกดิน


ผมถามต่อว่า  พวกเขาไม่มีความหวังแล้วหรือ
"รบไปก็เท่านั้น  ไม่รู้จะจบกันเมื่อไหร่"
"มาทำงานอย่างนี้  มาเพื่อจะกลับไปอีกครั้งมั้ย"
ผมถาม
"อยู่อย่างนี้  ไม่ต้องคิดอะไร  มีงานก็ทำไป ไม่มีก็ไม่ต้องทำ" ซอมีญอพูดแล้วเป่าควันยาสูบแรงๆ

งานในนาเพาะปลูก อยู่กับการหว่านเมล็ด  สับๆขุดๆทั้งวัน  มือเคยจับปืนมาจับจอบ  เท้าเคยเดินระแวงระวังไปตามแนวรบ  มาย่ำบนดินเพาะปลูก   ไม่ต้องห่วงว่าศัตรูจะจู่โจมเข้ามาตอนไหน หนทางนักรบหนีทัพดูขี้ขลาด ไม่กล้าสู้  แต่หนทางของคนเพาะปลูกไม่อธิบายเช่นนั้นอย่างแน่นอน

การปลูกเต็มไปด้วยการดิ้นรนต่อสู้  หนักเหนื่อย  สู่หนทางสงบ สันติ ร่มเย็น  พวกเขาได้รับสัมผัสเช่นนี้อยู่ตลอดเวลา  ที่นากลางป่าลึก  มีเถียงนาเพียงหลังเดียว  สร้างขึ้นมาเพื่อกันแดดกันฝนในช่วงเพาะปลูก

ส่วนพวกเขา  สร้างเพิงพักขึ้นมาอีกหลังหนึ่ง  ตั้งอยู่โดดเดี่ยวริมขอบป่า ท้ายแปลงนา   เป็นทั้งที่กิน ที่นอน  ในเพิงพักไม่มีอื่นใดเลย  นอกจากหม้อหุงข้าว  กองไฟ  ถ้วยชามสังกะสีสามสี่ใบ  ช้อน มีด ..

กระบอกไม้ไผ่ตั้งวางเรียงแถว  ทั้งกระบอกน้ำ  และกระบอกเก็บถนอมอาหาร

ผมร่วมปลูกข้าวกับพวกเขาด้วย  มันเป็นการทำงานที่น่าแปลกใจอีกครั้งหนึ่ง  ที่ดูเหมือนว่า  เราต่างหนีอะไรบางอย่าง  มาอยู่ในดินแดนอันไกลแสนไกล  ผมไม่รู้ว่าพวกเขาคิดอะไร  แต่สำหรับผม  ผมเห็นวิกฤติชีวิตบางอย่าง  เห็นการเดินทางแสวงหาบางอย่าง

พวกเขาหนีสงคราม  หนีการสู้รบ  หนีทัพ  ไม่อยากรบ  แล้วผมหนีอะไรมาหรือ?
ดินแดนที่น่าอยู่ต้องเดินทางไกลถึงเพียงนี้หรือ?  

สุดท้ายมาพบกันที่เมล็ดข้าวเปลือก  รอบๆตัวเต็มไปด้วยไข้ป่าเชื้อไข้มาลาเรีย
พวกเขาไม่นอนกางมุ้ง  มีเพียงกองไฟที่สว่างอยู่ค่อนคืน  
หลังเวลาทำงาน  พวกเขาก็ง่วนอยู่กับการทำอาหารกินเอง  ผักหญ้าที่หาได้ตามป่า  จากริมฝั่งแม่น้ำเงา  แต่วิชาเอาตัวรอดในป่า  ดูเหมือนพวกเขาชำนาญเหลือเกิน

เช้าวันหนึ่ง  พวกเขาเทบางอย่างออกมาจากกระบอกไม้ไผ่  กลิ่นเปรี้ยวๆ สีเหลืองๆ น้ำข้นๆ  อยู่ในหม้อพร้อมยกขึ้นบนเตาไฟ
"เห็ดหมัก" ซอมีญอบอก "ใส่กบลงไป ใส่น้ำข้าว ใส่เกลือ หมักไว้"
มันเป็นอาหารป่าที่ดูมีขั้นตอนการทำ  สอดคล้องกับความเป็นจริงใกล้ตัว  พะเลอโดะบอกว่า  นี่เป็นวิธีการถนอมอาหารที่ใช้กันตามป่าทั่วไป  ไม่มีตู้เย็น  ก็ต้องเก็บหมักเอาไว้ หรือไม่ก็ตากแห้ง  

ผมร่วมลิ้มชิมรสเห็ดหมักกบกับน้ำซาวข้าวด้วย   กลิ่นหมักข้ามคืน  พอใส่เครื่องเทศลงไป  กลับกลายเป็นอีกกลิ่น  ไม่มีกลิ่นเหม็นเปรี้ยวเหลืออยู่เลย

ผมไม่เห็นว่าพวกเขาจะหลุดพ้นไปจากวิถีนักรบ  เพียงแต่อาวุธในมือเขาเปลี่ยนไปเท่านั้นเอง  จากปืนเป็นเมล็ดข้าว  จากสนามเพลาะเป็นสนามชีวิตตามนาไร่

ซอมีญอเล่าว่า  เขาไม่มีโอกาสได้ใช้ชีวิตตามปกติ เหมือนชาวบ้านคนอื่นๆ  พอโตจับปืนได้  เขาก็ออกมาฝึกยิงปืน  เขาไปเป็นกองกำลังติดอาวุธ  เขารู้แต่เพียงว่า  ต้องออกไปล่าคนฆ่าพ่อเขาให้ได้  มีทางเดียวเท่านั้น  จึงเป็นทหารในกองทัพ
20080208 ภาพลำธาร



นั่นเป็นเส้นทางกรำศึกอันยาวนาน  ผมไม่รู้ว่านั่นเป็นอุดมการกู้ชาติหรือไม่  เพียงแต่เขาเกิดมาสู่ดินแดนล่า  ก็ต้องเอาตัวรอดต่อไปให้ได้  และการเอาตัวรอดของเด็กหนุ่ม  ก็ไม่พ้นเรื่องการจับปืนยืนขึ้นป้องกันตัวเอง  

โถ่ดูจะเป็นคนเงียบที่สุด  เฉื่อยเนือยที่สุด  ดูเขาเบื่อๆกับชีวิตที่เป็นไปเหลือเกิน  
กะชอเป็นช้างสมชื่อ  เขาเป็นแรงงานสำคัญ  ทั้งงานในนาและงานออกหาอาหาร  ส่วนซอมีญอดูราวกับผู้บังคับกองร้อย  ขรึมและมีบุคลิกสั่งการ  ทำโน่นหยิบนี่ในงานที่ออกแรงกันจริงๆจังๆเท่านั้น  เว้นแต่ช่วงทำอาหาร  เขาก่อไฟขลุกอยู่ข้างกองไฟจนแทบไม่ห่าง

เสร็จจากปลูกข้าวก็ลงถั่วเหลือง  ลงพริก  ทำรั้วกันวัวควาย  เป็นแปลงเพาะปลูกที่ดูสวยงามอีกแห่งหนึ่งตั้งแต่ผมผ่านมายังป่าแม่เงา   ดูราวหน่วยจรยุทธขนาดย่อม ที่อยู่ระหว่างการเก็บสะสมสะเบียง เพื่อมุ่งสู่สงครามใหญ่อีกครั้งหนึ่ง

ชีวิตตามป่าเขา  หลบลี้หนีสายตาใครต่อไครได้ง่ายดาย  ที่สำคัญนั้น  เป็นดินแดนยืดหยุ่นต่อการมีชีวิตอยู่   ให้อยู่กันต่อไปได้  ไม่แตกหักสืบค้นไล่ตามกันอย่างเข้มข้น  ตามป่าเขายังเต็มไปด้วยคนยากลำบาก  ไม่รู้หัวนอน  ไม่รู้จะเอาอย่างไรกับชีวิต  

แต่ถึงที่สุดพวกเขาก็อยู่ด้วยกันได้  หากเสียงเรือดังใกล้เข้ามาครั้งใด  พวกเขาจะหยุดงานทุกอย่าง  ฟังพร้อมกัน  จนกว่าเสียงเรือจะหายไป  พวกเขาก็เริ่มกุมด้ามจอบทำงานต่อไป การใช้ชีวิตอย่างระแวดระวัง และพร้อมจะหนี  นั่น  เป็นศิลปะการอยู่รอดที่สั่งสมกันมานานปี

เพียงแต่วันนี้  พวกเขาไม่อยู่ในสนามรบ  ถึงอย่างไร ที่แห่งนี้ก็ใช่จะอยู่ไกลจากวิถีกระสุนปืน  การเตรียมตัวให้พร้อมหนี  เป็นสิ่งที่อยู่ในความรู้สึกนักรบพลัดถิ่น

ผมไม่รู้ว่า  พวกเขาต้องหนีกันอีกนานเท่าไหร่  หรือต้องหนีกันชั่วชีวิต  ไม่มีใครรับผิดชอบดูแลพวกเขาได้ทุกช่วงจังหวะเวลา  พวกเขามีสัญชาตญาณหลบหนีอยู่เต็มเปี่ยม

พวกเขาผ่านทางมาปลูกข้าว  มีรายได้เล็กๆน้อยๆ  แลกกับชีวิตความเป็นอยู่ไปวันๆ
        

บล็อกของ ชนกลุ่มน้อย

ชนกลุ่มน้อย
เพลงรบต่อเนื่องกันมาถึงบันไดขั้นสุดท้าย  ยังมีบันไดอีกหลายขั้นทอดไป  และยังมีบันไดขั้นใหม่ๆทอดข้ามไปมา  ข้ามพรมแดนแปลกหน้าหากันและกัน  ไม่ว่าเพลงจะเกิดขึ้นในถ้ำ  เกิดในศูนย์ลี้ภัย  เกิดตามป่า  เกิดในเมือง  เพลงยังมีชีวิตเดินทางไปตามหาคนฟังต่อไปยามเพลงเดินไปตามไร่ข้าว  ห้างไร่  ออกตามหาคนฟัง  ผมไม่นึกว่าภาพนั้นจะกลายเป็นเรื่องราวอื่นไปได้มากกว่านั้น  คนเกี่ยวข้าวหยุดพัก  ตีวงล้อมเข้ามา  นั่งฟังเพลงคนหนุ่มที่ใช้เวลากับการเล่นเพลง  แต่งเพลง  ร้องฟังกันเองในแค้มป์ผู้ลี้ภัย  เหมือนโลกไม่เคยเห็น …
ชนกลุ่มน้อย
ระหว่างรอความหมายเพลงของเหล่อวา  ซึ่งผมเขียนไว้ว่าจะนำมาขึ้นจอ  แต่เพลงของเขาอยู่ระหว่างทางแปลความหมาย  สัปดาห์ต่อไปน่าจะถึงฝั่งน้ำปิง  นอนรอ  นั่งรอ ... บังเอิญนึกถึงเพลงศิลปินเพลงอีกชุดหนึ่ง  รูปปกเทปดอกกุหลาบแดงพ้อต่อฉื่อโพ  -- กุหลาบน้อย   เป็นชื่อบนปกเทปนานมาแล้วผมเคยเขียนถึง  ผ่านคนบอกเล่า  และคนแปลความหมายเนื้อเพลง  ว่ากันว่า  เป็นงานเพลงที่รวบรวมเอาเพลงอมตะสองฟากฝั่งสาละวิน  เลือกเอาคุ้นหูคนตะเข็บชายแดนมาไว้ในที่เดียวกัน  ผ่านเสียงร้องหวานเศร้าจับใจ  ในโทนเนื้อเสียงใกล้เคียง  นอร่าห์ โจนส์ (Norah…
ชนกลุ่มน้อย
ผมพบเขาครั้งแรกในหน้าหนาวเมื่อหลายปีก่อน  หมู่บ้านเล็กๆ  ใจกลางเทือกถนนธงชัย  เขาไม่ค่อยมองสบตาในช่วงแรกๆ  เงียบเหมือนหิน  ยิ้มยาก  เคร่งขรึมอบอวลอยู่ภายใน  ผมนึกว่าคนจากพื้นล่าง  ขึ้นมารอซื้อของป่า  หรือพูดง่ายๆว่าอาจเป็นพ่อค้าซื้อของป่าสักอย่าง  ซึ่งมักปิดปากเงียบ  ไม่อยากให้รายละเอียดใครต่อใคร  ถึงจุดหมายที่มาของตัวเองต่อคนแปลกหน้าด้วยกัน  และของป่าที่จะซื้อก็ใช่ว่ามันจะเถรตรงระหว่างผู้ซื้อกับผู้ขาย  หรือจะพูดอีกอย่างว่า  ได้มาง่าย  ได้มาถูกๆ  ได้ของมาโดยไม่เหมือนคนอื่น …
ชนกลุ่มน้อย
ขณะผมนั่งเขียนต้นฉบับ พระสงฆ์ในพม่าออกมาเดินบนท้องถนนเป็นวันที่แปด คนออกมาร่วมเดินไปตามถนนด้วยนับแสนคน ถนนกลางกรุงร่างกุ้งเชิญชวนให้คนออกมาเดิน ดูท่าคนจะเข้าร่วมเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆผมเห็นทิวแถวพระสงฆ์เหมือนแม่น้ำใหญ่สาละวินหน้าฝน พร้อมถั่งโถมใส่สิ่งกีดขวางทุกอย่าง หอบลงอันดามันสายตานักรบมองจ้องนักบวช ราวกับจะกินเลือดกินเนื้อ สะท้อนถึงเรื่องใด รัฐบาลเผด็จการทหารจะใช้วิธีสลายผู้ชุมนุมด้วยกระสุนปืนอีกหรือไม่ ล้วนเป็นที่จับตามองจากชาวโลกเย็นนี นักศึกษาพม่ากำลังขมักเขม้นทำเพลง ว่าด้วยโศกนาฏกรรมฆ่าประชาชนกลางกรุงร่างกุ้งเมื่อปี 1988 เกือบยี่สิบปีก่อน เขาเลือกเอาเชียงใหม่เป็นสถานที่ทำเพลง…