Skip to main content

เรื่อง : สิริลักษณ์ ศรีประสิทธิ์
ภาพจาก : http://urbansea09.multiply.com/photos/album/1/Por_Border_Towns

 

ท่าขี้เหลือ รูปที่ 1

ท่าขี้เหลือ รูปที่ 2

\\/--break--\>

หากนึกย้อนไปถึงวันวาน เวลาที่เราพูดถึงสินค้าที่มีคุณค่าจากพม่า เราคงนึกถึงอัญมณีสีแดงสวยคุณภาพดีอย่าง "ทับทิมพม่า" หนึ่งในหลายๆ แหล่งที่เราจะหาซื้ออัญมณีชนิดนี้ได้ก็จากแม่สายซึ่งอยู่ติดกับฝั่งเมืองท่าขี้เหล็ก เมืองชายแดนของรัฐฉานในพม่ากับไทย แม้ว่าอัญมณีชนิดนี้จะได้มาจากการที่ประชาชนชาวพม่าต้องทนตรากตรำทำงานในเหมืองขุดพลอย ภายใต้การกดขี่ของรัฐบาลทหารพม่าก็ ตาม แต่ทุกวันนี้ หากเราพูดถึงสินค้าจากพม่า สิ่งแรกที่คนมักจะนึกถึงคือ สินค้าพวกดีวีดีภาพยนตร์ หรือซีดีเพลงที่ไม่มีลิขสิทธิ์ และสินค้าที่ลอกเลียนแบรนด์เนมต่าง ๆ ทั้งหลาย ที่มีราคาถูกกว่าแบรนด์เนมของแท้มาก ทั้งเสื้อเชิ้ต, กระเป๋าสตรี, รองเท้า, โทรศัพท์มือถือ, เครื่องเล่น MP3 ฯลฯ สินค้าเหล่านี้เราก็รู้ดีกันว่าผลิตและนำเข้ามาประเทศจีน

ทว่าหลายคนที่เคยมาเยือนท่าขี้เหล็กในอดีตอาจคิดถึงเมืองที่เคยดูเงียบสงบกว่านี้ และอยากให้ท่าขี้เหล็กในปัจจุบันกลับไปเป็นเช่นเดิม ภาพของท่าขี้เหล็กในช่วงราว 20-30 ปีที่แล้วยังคงสว่างไสวอยู่ในความทรงจำ ในอดีตครั้งยังเป็นเด็ก ฉันต้องเดินทางไปที่นั่น 3-4 ครั้งต่อสัปดาห์เพราะแม่มีอาชีพค้าขายพลอย แม่องฉันต้องติดต่อซื้อขายอัญมณี ข้ามไปมาสองฝั่ง มานานกว่า 30 ปี และเจ้าหุ่นไม้ของพม่าที่แขวนอยู่หน้าร้านก็มักจะทำให้ฉันกลัวอยู่ทุกครั้งไป ฉันจำได้ว่ามีสินค้าสิ่งทอมากมายทั้งกระเป๋า, เสื้อผ้า, ภาพติดผนังเย็บมือที่เป็นรูปช้าง, ม้า, นกยูง, และพวกสินค้าของป่า ทั้งยังมีอาหารไทใหญ่ขาย นอกจากนั้นก็จะเป็นสินค้าจากประเทศจีน พวกช็อกโกแล็ต, ผลไม้แห้ง, สาหร่ายทะเล ขายอยู่ในตลาดฝั่งท่าขี้เหล็ก

 

ท่าขี้เหลือ รูปที่ 3

ท่าขี้เหลือ รูปที่ 4

ภาพของท่าขี้เหล็กที่ฉันได้เห็นจากการไปเยือนครั้งหลังสุด ทั้งถนนและอาคารภายนอกยังคงดูไม่ต่างจากในอดีตมากนัก เพียงแต่ภายในร้านมีสภาพเปลี่ยนไป สินค้าทั้งหมดถูกเอาวางบนชั้น ของที่ขายมีทั้งดีวีดีปลอดลิขสิทธิ์ รองเท้า เสื้อผ้า กระเป๋า มือถือ และสินค้ายี่ห้อดังอื่น ๆ สินค้าทั้งหลายเหล่านี้ผลิตในจีน และแทบจะเรียกได้ว่าเป็นผิดกฏหมายในไทย แม้ว่าจะมีป้ายสีน้ำเงินใหญ่ ๆ เขียนด้วยตัวหนังสือสีขาวทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ห้ามไม่ให้นำของผิดกฏหมายจากพม่าเข้ามายังฝั่งไทย แต่นักท่องเที่ยวทั้งหลายต่างก็ยังคงจับจ่ายสินค้าอย่างสนุกสนาน และนำสินค้าเหล่านั้นข้ามผ่านพรมแดนกลับมาได้โดยไม่มีปัญหาใดๆ ทางฝั่งพม่าเองก็ห้ามนำสินค้าหลายประเภทจากไทยเข้าพม่าเช่นกัน เช่น ผงชูรส, น้ำอัดลม, เหล้าเบียร์ ฯลฯ แต่ก็มีคนนำของเหล่านี้ข้ามพรมแดนไปใช้เป็นการส่วนตัว รวมถึงไม่ต้องมีการจ่ายภาษีด้วย

แม่สาย - ท่าขี้เหล็ก เมืองสองเมืองที่มีพรมแดนติดกันนี้จึงมีทั้งความเหมือนและความต่าง มีวัฒนธรรมและภาษาที่คละเคล้าปะปนกันไป สิ่งสำคัญคือการค้าที่อาศัยสินค้าจากหลายแหล่ง แต่หลัก ๆ แล้วก็มาจากจีน คนที่ทำงานที่สำนักงานตรวจคนเข้าเมืองของไทยนั้น เป็นข้าราชการที่ดำเนินการตรวจสอบเอกสารเต็มรูปแบบ ขณะที่ทางฝั่งพม่ามีทหารจำนวนมากในสำนักงานฯ โต๊ะเอกสารที่วางเปล่า ไม่มีเครื่องคอมพิวเตอร์ หรืออุปกรณ์สำนักงานทั่วไป และมีไม่กี่คนที่คอยเก็บค่าธรรมเนียมและประทับตราผ่านแดน ภาพนี้แสดงให้เห็นว่ารัฐบาลทหารพม่าใช้ทหารควบคุมพื้นที่การค้านี้ไว้อย่างเบ็ดเสร็จ และการค้าขายนี่เองที่มีส่วนทำให้ทั้งแม่สายและท่าขี้เหล็กถูกทำให้กลายเป็นเมืองชายแดนที่น่าสนใจ นอกจากนี้เศรษฐกิจและการท่องเที่ยวของแม่สายไม่ได้มาจากการควบคุมอย่างหลวม ๆ ของภาครัฐแต่กอปรกับ การพ่ายแพ้อย่างราบคาบจากการสู้รบของกองกำลังไทยใหญ่ ว้า กับรัฐบาลพม่าด้วย เมืองท่าขี้เหล็กจึงถูกทหารพม่าเข้ามาแทรกแซง ควบคุมทางการค้าได้ทั้งหมด อีกทั้งการเติบโตพัฒนาเมืองของแม่สาย ก็เกิดจากการผสมผสานระหว่างการควบคุมของรัฐที่เข้มข้นเพราะความเป็นเมืองชายแดน ประเด็นความมั่นคงของชาติ และยาเสพติดเป็นเรื่องสำคัญ แต่ก็ยังโตขึ้นได้ด้วยการค้าชายแดน โดยเฉพาะสินค้าเครื่องมือเครื่องใช้ปลอดภาษี ละเมิดลิขสิทธิ์ทั้งหลายด้วย

 

ท่าขี้เหลือ รูปที่ 5

ปัจจุบันนี้ การเดินทางไปอำเภอแม่สายก็ง่ายดายและสะดวกรวดเร็วกว่าแต่ก่อนมาก การพัฒนาสภาพถนนก็เป็นส่วนหนึ่งของการสร้างเส้นทางการค้าระหว่างไทย, พม่า และจีน แต่การค้าระหว่างพม่ากับจีนก็ยังคงมีอะไรกุกกักอยู่บ้างเพราะรัฐบาลทหารพม่านั้นเดาทางยาก อย่างไรก็ตาม การค้าข้ามพรมแดนระหว่างแม่สายกับท่าขี้เหล็กในทุกวันนี้ทำเงินได้มหาศาล และแม่สายก็กลายเป็นแหล่งที่นักท่องเที่ยวจะใช้ข้ามไปจับจ่ายซื้อของ พูดตรง ๆ คือมีน้อยคนนักที่จะเน้นข้ามไปท่องเที่ยวชมเมืองหรือชมวัฒนธรรมที่หลากหลาย มีจำนวนไม่มากนักที่ข้ามไปท่าขี้เหล็กเพื่อจะไปเยี่ยมชมเมืองเชียงตุง ในรัฐฉาน

นับแต่ประเทศจีนมีนโยบายเปิดการค้าเสรี ที่ให้ต่างชาติเข้ามาลงทุน สนับสนุนการพัฒนาการค้าภาคเอกชน และเข้าร่วมองค์กรการค้าโลก (WTO) การขยายตลาดของจีนกระทบต่อเศรษฐกิจโลกมากขึ้นเรื่อย ๆ และทำให้สหรัฐฯ เริ่มกังวลในเรื่องลิขสิทธิ์ ทางด้านไทยเองแม้จะมีความสัมพันธ์อย่างแน่นแฟ้นกับสหรัฐฯ มายาวนาน แต่ข้อตกลงการค้าเสรีก็ยังคงไม่ประสบความสำเร็จ เพราะการเจรจาถูกต่อต้านจากกลุ่มเคลื่อนไหวทางสังคมในไทยที่เกรงว่าจะเกิดผลกระทบกับสิทธิของเกษตรกรและกลุ่มผู้ติดเชื้อเอชไอวี ที่กังวลว่าเรื่องทรัพย์สินทางปัญญาจะกระทบการเข้าถึงยา

ท่าขี้เหลือ รูปที่ 6
แม่ค้าขายอาหารไทยใหญ่บนถนนท่าขี้เหล็ก

มาจนถึงจุดนี้ ในแง่หนึ่งแล้วการค้าระหว่างพรมแดนแม่สายและท่าขี้เหล็กเจริญขึ้นมาได้ด้วยแนวคิดของชนชั้นและความเป็นสมัยใหม่ด้วย มีผู้ที่เคยศึกษาเรื่องแรงงานอพยพในกรุงเทพฯ โดยการศึกษาผ่านประสบการณ์ของคนงานหญิงและวิถีการบริโภค (อาจรวมทั้งหญิงและชาย) มันทำให้เราทราบว่าทำไมผู้คนถึงต้องใช้สินค้าแบรนด์เนมเพื่อปรับตัวกับสังคมสมัยใหม่ เพื่อดำเนินชีวิตแบบเดียวกับชาวเมืองทั่วไป ในขณะเดียวกันก็มีรายได้น้อยกว่าชนชั้นกลางระดับบนทั่วไป แต่การอุปโภคบริโภคสินค้าบางอย่าง มันทำให้บุคคลเหล่านี้แสดงตัวตัวที่สามารถเป็นส่วนหนึ่งในสังคมได้อย่างมีศักดิ์ศรี มีความมั่นใจมากยิ่งขึ้น

โดยสรุปแล้ว ความเป็นเมืองที่มักมาพร้อมกับการพัฒนาทางเศรษฐกิจและการเติบโตทางการค้า และระบบพวกนี้ก็พัฒนาตาม 'ความต้องการของมนุษย์' บวกกับการให้คุณค่าของสังคมสมัยใหม่ และอีกส่วนหนึ่งก็ย่อมมาจากการจัดการหรือควบคุมอย่างใดอย่างหนึ่งจากรัฐหรือระหว่างรัฐด้วย ไม่ว่าจะเป็นการที่รัฐควบคุมบังคับใช้กฎหมายอย่างเคร่งครัด หรือปิดตากับการกระทำบางอย่างก็ตามแต่ โดยแม้ว่ารัฐบาลไทยพยายามรณรงค์เรื่องการต่อต้านสินค้าละเมิดลิขสิทธิ์ และพยายามฟื้นฟูการเจรจาเขตการค้าเสรีกับสหรัฐฯ แต่รัฐบาลไทยยังคงกอบโกยผลประโยชน์กับผู้บริโภค, นักท่องเที่ยว, พ่อค้าแม่ค้า, และผู้ดำเนินธุรกิจอื่นๆ ต่อไป

ท่าขี้เหลือ รูปที่ 7
รถทัวร์ที่มาส่งผู้โดยสารยังแม่สาย - ท่าขี้เหล็ก

อีกทั้งในขณะที่พวกเราได้ชมภาพยนตร์ฮอลลีวูดและฟังเพลงที่หลากหลายตามกระแสวัฒนธรรมตะวันตกอย่างไม่ตกเทรนด์ จากแผ่นเพลงหรือแผ่นหนังถูกที่ผลิต ในจีน สิ่งที่ผิดกฏหมายในไทย ยังคงข้ามไปซื้อได้ในพม่า และนำกลับมาในไทยได้กันต่อไป แม้ฟากหนึ่งสหรัฐฯ จะกำลังคว่ำบาตรทางการค้ากับพม่าโดยอ้างว่าพม่าละเมิดสิทธิมนุษยชน แต่ในอีกมุมหนึ่ง เศรษฐกิจของพม่าก็ได้รับการอุ้มชูจากไทย, สิงคโปร และจีน นอกจากนี้แล้วจีนก็ยังถูกวิจารณ์เรื่องโครงการพัฒนาที่จะไปขูดรีดทรัพยากรจากพม่า แต่เราก็ยังคงมีความสุข ปิติยินดีไปกับการได้บริโภคของถูกจากจีน จับจ่ายซื้อของในราคาที่คนรายได้น้อยสามารถจะหาซื้อมาได้ เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของสังคมที่ให้ความสำคัญกับค่าของสินค้านำเข้า ของแบรนด์เนมทั้งหลาย พ่อค้าแม่ค้า ผู้ประกอบการเล็กๆ ก็มีรายได้ จากธุรกิจการค้าแบบเป็นสายโซ่ที่ยาวเหยียดและซับซ้อนนี้ ฉันเข้าใจว่าการดำเนินชีวิตของเรามันช่างย้อนแย้งเสียจริง มันน่าศึกษาค้นคว้า มันกลายเป็นคำถามที่น่าสนใจ ...แต่ฉันก็ไม่แน่ใจว่าพวกเราจะตอบมันได้ดีขนาดไหน

บล็อกของ หัวไม้ story

หัวไม้ story
 ทีมข่าวการเมืองข่าวเรื่องนิตยสาร ดิ อิโคโนมิสต์ ถูกแบน ในประเทศไทย ได้รับการเผยแพร่ผ่านเว็บไซต์ของเอพี และเสตรทไทม์ ขณะที่ในเมืองไทย [1] ข่าวดังกล่าวไม่ปรากฏในสื่อกระแสหลัก และเพิ่งมาปรากฏขึ้นในลักษณะของการตอบโต้จากทางการไทย ผ่าน.นายธฤต จรุงวัฒน์ อธิบดีกรมสารนิเทศ กระทรวงการต่างประเทศ ซึ่งมีหนังสืออย่างเป็นทางการถึงบรรณาธิการนิตรสาร ดิ อิโคโนมิสต์  ระบุว่า....            "รู้สึกผิดหวังเป็นอย่างยิ่งต่อมุมมองและทัศนคติของนิตยสารฉบับดังกล่าว ซึ่งลงบทความเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์ไทย และตีความเหตุการณ์ต่างๆ ไปตามการคาดเดา…
หัวไม้ story
“ผมตั้งข้อสังเกตว่าเป็นฝีมือของพวกฉวยโอกาส หากพันธมิตรฯจะทำก็ต้องเป็นตึกไทยคู่ฟ้า ตึกสันติไมตรี เพราะสามารถสร้างความเสียหายมากกว่า ได้ผลมากกว่า และสะใจมากกว่า ไม่อย่างนั้นจะเก็บไว้อย่างดีทำไม” สุริยะใส กตะศิลา, 5 ธ.ค. 2551  ทีมข่าวการเมือง   ภาพในตึกบัญชาการทำเนียบรัฐบาลหลังการชุมนุมยุติที่มาของภาพ: คุณ Me.....O กระดานข่าวพันทิพ ห้องราชดำเนินhttp://www.pantip.com/cafe/rajdumnern/topic/P7288033/P7288033.html  
หัวไม้ story
"ถ้างวดนี้ มีการใช้ความรุนแรงอีกครั้งหนึ่ง พี่น้องครับ พี่น้อง พ่อแม่พี่น้องทั่วประเทศไทย ต้องลุกฮือขึ้นมาแล้วให้เลือดนองแผ่นดิน"  ... "ผมจะบอกให้พวกสัตว์นรกรู้ ว่างวดนี้ถ้าประชาชนเขามา เขามาพร้อม ‘ของ' กันหมด" - สนธิ ลิ้มทองกุล 20 พ.ย. 2551 ทีมข่าวการเมืองประชาไท สนธิ ลิ้มทองกุล ได้รับการอารักขาโดย ‘นักรบศรีวิชัย’ เมื่อ 26 ส.ค. 51 ที่มาของภาพ adaptorplug (CC)  
หัวไม้ story
  วันที่ 15 พฤศจิกายน คือวันประชุมสุดยอดผู้นำโลก 20 ชาติว่าด้วยเศรษฐกิจ ซึ่งถูกคาดหมายว่า จะเป็นการประชุมเพื่อกำหนดมาตรการทางการเงินของโลกอีกครั้งหลังจากมันเคยเกิดขึ้นแล้วหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเศรษฐกิจโลกพังพาบลง จนนำมาสู้ระบบแลกเปลี่ยนเงินที่ชื่อว่า Bretton Woods SystemG20: "we must rethink we must rethink the financial system from scratch, as at Bretton Woods."นิโคลัส ซาร์โกซี ประธานาธิบดีแห่งฝรั่งเศสเป็นผู้เอ่ยประโยคนี้ เมื่อวันที่ 26 กันยายน ที่ผ่านมา และนำมาสู่การกำหนดการประชุมสุดยอดผู้นำโลกที่จะมีขึ้นในวันที่ 15 พ.ย. นี้
หัวไม้ story
โอบามากับสงครามสีผิวที่กำลังจะเปิดฉาก? ผลการเลือกตั้งประธานาธิบดีแห่งสหรัฐอเมริกา ซึ่งเพิ่งจบลงไปด้วยชัยชนะอันยิ่งใหญ่ของบารัก โอบามา ผู้สร้างประวัติศาสตร์ เป็นคนผิวสี คนแรกที่เดินเข้าสู่ทำเนียบขาวในฐานะประธานาธิบดี โอบามา เป็นลูกผสมระหว่างแม่ซึ่งเป็นคนผิวขาว กับพ่อเชื้อสายแอฟริกัน ซึ่งไม่ได้ย่างเท้าลงบนแผ่นดินอเมริกาในฐานะทาส แต่เป็นนักศึกษา แม้จะไม่ใช่คนผิวดำ หรือลูกหลานแอฟริกันขนานแท้ ที่เติบโตขึ้นจากครอบครัวที่มีบรรพบุรุษเป็นทาส แต่บารัก โอบามา ก็ถูกจำจดในฐานะเป็นตัวแทนของคนผิวสีที่ได้ก้าวเข้าสู่ตำแหน่งประธานาธิบดี แม้จะไม่ได้ผ่านประวัติศาสตร์ร่วมกับคนแอฟริกัน-อเมริกัน…
หัวไม้ story
แม้ว่าคนจนในประเทศไทย จะเลือกตาย ด้วยหวังให้การตายส่งเสียงได้มากกว่ายามที่พวกมีชีวิตอยู่ ทว่า ไม่ช้าไม่นาน ความทรงจำของสังคมก็เลือนรางลงไป แต่คนจนอย่างนวมทอง ไพรวัลย์ เลือกวิธีตาย และเลือกใช้การตายของเขาส่งเสียงดังและอยู่ยาวนาน อย่างน้อยก็ใน 2 ปีต่อมา เขายังไม่ถูกลืมเลือน
หัวไม้ story
ประชาไทขอนำเสนอคลิปวิดิโอ 'หลังทักษิณ' มุมมอง พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรีจากคนใกล้ตัวที่บ้านเกิด อ.สันกำแพง จ.เชียงใหม่ และบทวิเคราะห์การเมืองไทยหลังทักษิณ โดย รศ.ดร.อรรถจักร สัตยานุรักษ์ นักวิชาการภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 
หัวไม้ story
  ทีมข่าวภาคใต้มายาภาพของการต่อสู้ทางการเมืองไทยในห้วงเวลาหลายปีที่ผ่านมา ถูกกล่าวว่าอ้างว่าเป็นสงครมมระหว่างภูมิภาค คือ ภาคใต้ กับภาคเหนือและภาคอิสาน แต่หากมองลึกลงไปในกระบวนการต่อสู้ของฝ่ายพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตยและพรรคพลังประชาชน อาจพบว่าแท้จริงแล้วการพื้นที่ทางการเมืองระดับนำก็ยังคงเป็นของคนใต้อยู่เช่นเดิม
หัวไม้ story
จับตาการเดินทัพของพันธมิตรฯ จากคำปราศรัยของแกนนำชื่อ ‘สนธิ ลิ้มทองกุล’ หลังประกาศทบทวนแนวทางสันติวิธี ระบุแกนนำทั้งหลายไม่กลัวตาย “แต่ถ้าพวกเราบางคนจะต้องตาย พี่น้องสัญญาอย่าง ต้องให้แผ่นดินนี้ ลุกขึ้นเป็นไฟให้ได้”
หัวไม้ story
  เมื่อพูดกันถึงเรื่องการปฏิรูปการเมืองก็ไม่แคล้วตามมาด้วย การแก้รัฐธรรมนูญอีกครั้ง นับเป็นสิ่งที่สังคมไทยถนัดในการแก้ปัญหาการเมืองโดยการเขียนอะไรบางอย่างขึ้นมาบังคับอย่างเป็นลายลักษณ์อักษร กระทั่งแม้แต่นักกฎหมายมหาชนเองก็ยังแซวผู้เชี่ยวชาญในสาขาของตัวเองได้ว่า ประเทศไทยนั้นมีความเชี่ยวชาญในการร่างรัฐธรรมนูญที่สุดในโลกนายอุทัย พิมพ์ใจชน อดีตสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2539 กล่าวในรายการตอบโจทย์  ทางสถานีไทย เมื่อวันที่ 3 ต.ค. ว่าที่สุดแล้ววิกฤตของการเมืองไทยวันนี้มันก็เริ่มมาจากการแก้รัฐธรรมนูญที่ฝ่ายรัฐบาลนำเสนอนั่นเองย้อนเหตุการณ์ให้ฟังอีกครั้งว่า…
หัวไม้ story
  พิณผกา งามสม   ในระหว่างที่การต่อสู้ทางการเมืองไทยยังคงถกเถียงกันเรื่องโมเดลการเมืองใหม่ การเมืองใหม่กว่า รวมถึงระบบโควตาและระดับความชอบธรรมของ ‘เสียง' การเมืองเพื่อนบ้านของไทยก็กำลังเข้มข้นอยู่บนหนทางเดิมๆ ตามระบอบรัฐสภาเมื่อนายอันวาร์ อิบราฮิม ผู้นำฝ่ายค้านของมาเลเซียประกาศว่าจะเขย่ารัฐบาลมาเลย์ให้ล่มเพื่อเปิดโอกาสในการจัดสรรที่นั่งในสภากันใหม่ โดยยึดเอาวันที่ 16 กันยายนเป็นวันดีเดย์ แรกทีเดียว หลายฝ่ายอาจคิดว่าเป็นเพียงการสร้างสีสันให้การรณรงค์ทางการเมืองของพรรคฝ่ายค้านอย่างที่เคยทำมาอย่าแข็งขัน เพราะต้องยอมรับอย่างหนึ่งว่า…
หัวไม้ story
  วิทยากร  บุญเรืองขณะที่ Frank Lampard ดาวเตะแข้งทองของทีม Chelsea พึ่งบรรลุข้อตกลงสัญญา 5 ปีที่มีมูลค่าสูงถึง 39.2 ล้านปอนด์ โดย Lampard จะได้รับค่า 151,000 ปอนด์ต่อสัปดาห์ หรือคิดเป็น 3,775 ปอนด์ต่อชั่วโมง! แต่จากการสำรวจของ The Fair Pay Network และ Institute of Public Policy Research (IPPR) พบว่าพนักงานทำความสะอาด พ่อครัวแม่ครัว และแรงงานตัวเล็กๆ ทั้งหลาย ของสโมสรอย่าง Chelsea, Spurs, Arsenal, West Ham และ Fulham กลับได้รับค่าเหนื่อยจากสัญญาจ้างค่าแรงขั้นต่ำแค่ 5.52 ปอนด์ต่อชั่วโมงเท่านั้น