ผมยืนอยู่บนเนินเขาเหนือหมู่บ้าน จ้องมองภาพเคลื่อนไหวไปเบื้องหน้า...
เป็นภาพที่คุ้นเคยที่ยังคงสวยสด งดงาม และเรียบง่ายในความรู้สึกผม ภาพชาวนาในท้องทุ่ง ภาพหุบเขาผาแดงที่มีป่าไม้กับลำน้ำแม่ป๋ามไหลผ่านคดโค้งเลียบเลาะระหว่างตีนดอยกับทุ่งนา ก่อนรี่ไหลลงไปสู่ลำน้ำปิง แม่น้ำในใจคนล้านนามานานนักนาน
ไม่ไกลจากสวนบนเนินเขา กลางแดดจ้า สายลมอบอ้าว ผมยินเสียงสายน้ำไหลหลั่งล้นฝายสลับกับเสียงเด็กๆ ตะโกนโหวกเหวกดังแว่วมา ใช่ พวกเด็กๆ คงลงเล่นน้ำคลายร้อนกันที่นั่น และเสียงของความสุขเหล่านี้มันช่างดึงดูดใจทำให้ผมต้องหยุดงานกะทันหัน รีบคว้าหมวก คว้าเสื้อแขนยาวมาสวม สะพายย่าม สะพายกล้อง เดินทอดน่องไปตามทางดินเล็กๆ ที่ลัดเลาะไต่ลงเนินไปโผล่ตรงฝายน้ำล้น
นั่น, เด็กๆ กำลังว่ายน้ำกันอย่างมีความสุข เมื่อหันไปบริเวณลำเหมือง...เด็กสองคนกำลังถือแหช่วยกันลากไปตามขอบเหมืองหาปลากันอย่างเงียบๆ
ทันใดนั้น ภาพความสุขเหล่านั้นค่อยๆ บดเบลอ ทับซ้อนและเลือนราง เหมือนกับว่ามีบางสิ่งที่เลื่อนลอยเข้ามาบังขวาง เหมือนมีบางอย่างที่แปลกปลอมกำลังรุกคืบเข้ามาเยือนหุบเขาแห่งนี้ในไม่ช้า...
“ได้ข่าวหรือยัง รัฐเขาจะทำอุโมงค์ผันน้ำกกมาลงน้ำปิง ผ่านหมู่บ้านของเราพอดีเลย”
“และยังได้ข่าวว่าจะสร้างโรงไฟฟ้าที่หมู่บ้านเราด้วยนะ...” เสียงของหลานชายบอกเล่าให้ฟังดังแว่วเข้ามาในโสตประสาทอีกครั้ง,
คุณรู้สึกอย่างไรบ้าง เมื่อจู่ๆ ก็มีเรื่องราวแบบนี้เข้ามาถึงหมู่บ้านของตนเอง จู่ๆ ก็มีสิ่งแปลกปลอมเข้ามาสู่วิถีชีวิตคุณโดยที่ไม่รู้สึกตัวมาก่อน
แน่นอน สำหรับผมรู้สึกอึ้ง สับสน มึนงง เมื่อยินข่าวเช่นนี้ โดยที่รัฐไม่เคยบอกกล่าวให้รู้มาก่อนล่วงหน้า
และมันทำให้ผมบอกกับตัวเองว่า เรื่องนี้มันไม่ใช่เรื่องเล็กๆ ไม่ใช่เรื่องเล่นๆ ที่จะปล่อยให้มันผ่านเลยไปอย่างแน่นอน เพราะว่านี่มันเป็นเรื่องที่ใกล้ตัว เป็นเรื่องอนาคตของหมู่บ้าน เป็นเรื่องอนาคตของการดำรงอยู่ของเผ่าพันธุ์ เป็นเรื่องของวิถีชีวิตผู้คนที่อาศัยอยู่สองฟากฝั่งลุ่มน้ำสาขา ลุ่มน้ำฝาง และลุ่มน้ำปิงตอนบน
ใช่ และมันเป็นเรื่องของคนเชียงใหม่ เชียงราย ฯลฯ คนล้านนา และเป็นเรื่องของคนทั้งประเทศ ที่จะต้องรับรู้ที่มาที่ไปของโครงการเช่นนี้
แต่มันกลับกลายเป็นโครงการที่แอบทำกันเงียบๆ โดยคนไม่กี่กลุ่มคน!
นี่ไม่ใช่ผมมองเพียงเพราะว่าโครงการนี้มันกระทบต่อหมู่บ้านเกิดของตนเองเท่านั้น แต่ผมมองในมิติในฐานะประชาชนคนหนึ่งที่เริ่มทนไม่ได้ และทนไม่ไหวแล้วกับโครงการรัฐแบบนี้
แน่นอน- -ผู้ที่เห็นดีเห็นงามด้วย ก็มักจะกล่าวอ้างว่า อย่าเห็นแก่ตัว ต้องเสียสละ เห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมบ้างซี
แต่ช่างแปลกดีแท้ ที่คำกล่าวอ้างเช่นนี้ เสียสละเพื่อประโยชน์ส่วนรวม แต่กลับไม่เคยย้อนไปดูว่าที่ผ่านมา โครงการของรัฐแบบนี้ มันได้สร้างผลกระทบ สร้างปัญหาให้กับวิถีชีวิตผู้คนท้องถิ่นไปกี่มากน้อย
เพราะตั้งแต่ผมตระเวนเดินทางไปทำข่าว พบเห็นพี่น้องหลายพื้นที่หลายชุมชน ที่โดนกระทำและกำลังถูกกระทำ ด้วยแนวคิดของรัฐที่ร่วมมือกับทุนนิยมรุกคืบเข้าไปทั่วทุกหนแห่ง แก่งแย่งทำลายฐานทรัพยากร สิ่งแวดล้อม โดยใช้ข้ออ้างและเชิดชูผลประโยชน์ที่จะได้รับในนาม ‘ความเจริญ’ และ ‘การพัฒนา’ แบบเหมารวมเช่นนี้มานักต่อนักแล้ว
ซึ่งการกระทำด้วยเงื้อมมือของรัฐแบบนี้ ผมมองว่านี่มันเป็นการกระทำที่มุ่งเอาแต่ได้และขาดการยั้งคิด โดยที่ผ่านมารัฐไม่เคยฉุกคิดเลยว่ามันได้กัดเซาะบ่อนทำลายรากเหง้าชีวิตวัฒนธรรมของคนท้องถิ่นให้แหลกลาญไปกี่พื้นที่กี่มากแล้ว
ที่ผมเกริ่นมาเสียยาวยืด นั่นมาจากที่ผมเริ่มรู้ข่าวมาว่า กรมทรัพยากรน้ำ กำลังดำเนินการ ‘โครงข่ายการเชื่อมโยงลุ่มน้ำจากแม่น้ำกกและลุ่มน้ำสาขาของแม่น้ำโขงไปยังแม่น้ำปิงลงเขื่อนภูมิพล’ ซึ่งขณะนี้กำลังดำเนินการศึกษาโดยนำน้ำจากลุ่มน้ำในประเทศสหภาพพม่าที่มีปริมาณน้ำมาก มาเพิ่มน้ำต้นทุนให้กับแหล่งเก็บกักน้ำขนาดใหญ่ ในเขตพื้นที่ลุ่มน้ำของประเทศไทยที่ยังคงมีความสามารถเก็บกักน้ำเพิ่มเติมได้ คือ เขื่อนภูมิพล เขื่อนสิริกิติ์
กรมทรัพยากรน้ำ ยังระบุอีกว่า แนวทางหนึ่งที่เป็นไปได้คือ การพิจารณา โครงการผันน้ำจากเขื่อนน้ำกก ด้วยระบบโครงข่ายการเชื่อมโยงลุ่มน้ำ (Water grid line) และการจัดการน้ำในภาคเหนือจากลุ่มน้ำกกและลุ่มน้ำโขง (ตอนเหนือ) ในประเทศสหภาพพม่า แล้วผันเข้าลำน้ำต่างๆ ในภาคเหนือ ซึ่งโครงข่ายการเชื่อมโยงลุ่มน้ำจากแม่น้ำกกและลุ่มน้ำสาขาของแม่น้ำโขงไปยังแม่น้ำปิงลงเขื่อนภูมิพล และจากแม่น้ำกกและลุ่มน้ำสาขาของแม่น้ำโขงไปยังแม่น้ำอิง แม่น้ำยม และแม่น้ำน่านลงเขื่อนสิริกิติ์ โดยคาดว่าจะสามารถบรรเทาอุทกภัยและปัญหาขาดแคลนน้ำ ปัญหาการขาดแคลนน้ำในพื้นที่ภาคเหนือและภาคกลางของประเทศไทยได้นั้น
จากโครงการดังกล่าว ชาวบ้านในหลายๆ พื้นที่ในเขตอำเภอแม่อายฝาง ไชยปราการ และเชียงดาว ซึ่งเป็นพื้นที่ที่คาดว่าจะได้รับผลกระทบจากโครงการอุโมงค์ผันน้ำกก-แม่น้ำฝาง-แม่น้ำปิง นี้โดยตรง ต่างพากันตื่นตัว และพากันออกมาวิพากษ์วิจารณ์และคัดค้านไม่เห็นด้วย เพราะหวั่นเกรงว่าจะกระทบต่อฐานทรัพยากรและวิถีชีวิตของชาวบ้านในอนาคต
มาถึงตอนนี้ ผมยังนึกไม่ออกเลยว่า พวกเขาจะผันน้ำกกมาลงน้ำปิงได้อย่างไร...ในเมื่อมีสันดอยสูงกั้นกลางระหว่างลุ่มน้ำฝางกับลุ่มน้ำปิง และผมเชื่อว่าหลายคนยังไม่นึกออกหรอกว่า แล้วที่จะเจาะอุโมงค์ผ่าป่าผ่าดอยหัวโทเขตอำเภอไชยปราการ เพื่อปล่อยน้ำใส่ท่อขนาดยักษ์ลงมาลงที่ลำน้ำแม่ป๋ามที่บ้านป่าตึงงาม ก่อนปล่อยลงแม่น้ำปิงที่เชียงดาวนั้น จะต้องสูญเสียพื้นที่ในการเจาะป่าเจาะดอยมากสักเท่าใด
และยังไม่รู้ว่าจะต้องใช้งบลงทุนมหาศาลจำนวนเท่าใดถึงจะเพียงพอต่อโครงการใหญ่ๆ ครั้งนี้!
ตีพิมพ์ครั้งแรก : พลเมืองเหนือรายสัปดาห์ 12-18 พ.ค.2551