"พระราชหัตถเลขาแสดงพระปีติโสมนัสภายหลังการรัฐประหารสำเร็จ ถึงจอมพล ป.พิบูลสงคราม" (ลงวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๔๙๐)
พุฒิพงศ์ พงศ์เอนกกุล [ค้นคว้าเอกสารและเรียบเรียง]
"...นอกจากจะปรากฏไว้ใน
ประวัติศาสตร์แล้ว ก็ยังเป็นตัวอย่างอันดี
งามแก่ข้าราชการและประชาชนทั่วไปอีก
ด้วย...
การที่ขอให้ฉันกลับเข้าเมืองไทยในโอ
กาสที่ฉันได้บรรลุนิติภาวะ ณ วันที่ ๕ ธันวา
คม ศกนี้นั้น ฉันขอขอบใจมาด้วย นอก
จากเวลาจะได้กะชั้นชิดจนเกินไปแล้ว ยังมี
เหตุผลอื่น ๆ ซึ่งฉนเข้าไปไม่ได้..."
พระราชหัตถเลขา ร.๙ ถึงจอมพล ป. พิบูลสงคราม [สะกดและจัดหน้ากระดาษตามต้นฉบับ]
โดยดู วิชัย ประสังสิต. (ว.ช.ประสังสิต ; นามแฝง). ปฏิวัติ รัฐประหาร และกบฏจลาจล ในสมัยประชาธิปไตยแห่งประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ ๑. พระนคร : รัฐภักดี, หน้า ๒๔๗.
หนังสือ ปฏิวัติ รัฐประหาร และกบฏจลาจล ในสมัยประชาธิปไตยแห่งประเทศไทย ของ ว.ช.ประสังสิต (เป็นนามแฝงของ นายวิชัย ประสังสิต) เขียนด้วยวิธีการประวัติศาสตร์จากปากคำของผู้สร้างเหตุการณ์อันเป็นประวัติ ศาสตร์ ซึ่งได้รับการยอมรับกันว่า หนังสือดังกล่าวมีสถานะเป็น "หลักฐานชั้นปฐมภูมิ" (Primary sources)๑ ในเรื่องนี้ เมื่อ ๙ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๒๖ นายสัญญา ธรรมศักดิ์ ประธานองคมนตรี ได้แสดงความเห็นปรากฏใน คำไว้อาลัย ดังนี้๒
"คุณวิชัย ประสังสิต หรือ "ว.ช.ประสังสิต" เป็นผู้ที่คนรักหนังสือ หรือนักอ่านหนังสือรู้จักดี รวมถึงผมคนหนึ่ง ซึ่งไม่เคยรู้จักตัวท่าน แต่ก็ได้อ่านข้อเขียนของท่านมามากหลาย จนคล้ายกับว่ารู้จักท่านดี
นี้เป็นนิทัศน์แก่เยาวชนผู้มาภายหลัง ว่าการเขียนหนังสือดี ๆ มาก ๆ นั้น นอกจากจะเป็นการทำบุญ คือบำรุงสติปัญญาความรู้ของประชาชนแล้วยังเป็นการทำชื่อไว้ให้คนทั้งหลายได้ รู้จัก เป็นเกียรติประวัติแก่วงศ์สกุลด้วยอีก..."
ในเมื่อหนังสือ ปฏิวัติ รัฐประหาร และกบฏจลาจล ในสมัยประชาธิปไตยแห่งประเทศไทย ของ นายวิชัย ประสังสิต มีสถานะเป็น "หลักฐานชั้นต้น" จึงสมควรนำการอ้างอิงเอกสารของทางราชการที่ ถูกอ้างอิงทั้งฉบับไว้ในหนังสือเล่มดังกล่าวมาเผยแพร่เพื่อเป็นประโยชน์ต่อ การศึกษาค้นคว้าต่อไป สำหรับเอกสารของทางราชการซึ่งนำมาเผยแพร่ในที่นี้ คือ "พระราชหัตเลขาแสดงพระปีติโสนัสด้วยการรัฐประหาร ถึงจอมพล ป. พิบูลสงคราม" (ลงวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๔๙๐)๓
โดย ดาวน์โหลดเอกสารประวัติศาสตร์ : http://www.mediafire.com/?e9s35a14gtraad1
[ตราครุฑ]
โลซานน์
๒๕ พฤศจิกายน
ถึง จอมพล ป. พิบูลสงคราม
ฉันได้รับหนงสือลงวันที่ ๑๔ เดือน นี้ ทราบ
ความตลอดแล้ว
เมื่อเหตุการณ์ได้บังเกิดขึ้นเช่นนี้ ก็มี
ความหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ตั้งแต่นี้เป็นต้น
ไป ประชาชนพลเมืองไทยที่รักของฉัน ซึ่ง
ฉันได้เป็นห่วงใยความทุกข์สุกของเขาอยู่
เสมอตลอดมา คงจะได้บรรเทาและปลด
เปลื้องความลำบากยากแค้นต่าง ๆ ลงไป
จนหมดสิ้น และมีความสุขสบายตามสม
ควรของเขา
ฉันรู้สึกพอใจยิ่งนักที่ทราบว่าเหตุการณ์
ที่ได้บังเกิดขึ้นนี้มิได้เสียเลือดเนื้อ และชีวิต
ของคนไทยด้วยกันเลย อนึ่งที่ได้บอกมา
ว่าทุก ๆ คนที่ได้รวมปฏิบัติการครั้งนี้ ได้
ตกลงแน่วแน่ว่า ไม่ต้องการช่วงชิงอำนาจ
หาความดีใส่ตนเลย มีจุดประสงค์เพียง
แต่จะให้รัฐบาลใหม่ที่เข้มแข็งได้เข้ามาบริ
หารราชการ ทำนุบำรุงประเทศให้เจริญ
รุ่งเรืองและปลดเปลื้องความยุ่งยากที่บัง
เกิดขึ้นฉะเพาะหน้า ในบัดนี้ ให้บรรเทาเบา
บางลง ให้ประชาชนได้รับความสงบสุข
ร่มเย็นตามสมควรแก่สภาพ และให้ประ
เทศชาติได้รับการทำนุบำรุงให้เจริญ ฯลฯ
นั้นก็เป็นการแสดงให้เห็นในอุดมคติอันดียิ่ง
และเป็นความซื่อสัตย์ต่อประเทศชาติโดย
แท้จริง เมื่อได้ยึดถืออุดมคติอันดีดังกล่าว
นนำมาปฏิบัติ นอกจากจะปรากฏไว้ใน
ประวัติศาสตร์แล้ว ก็ยังเป็นตัวอย่างอันดี
งามแก่ข้าราชการและประชาชนทั่วไปอีก
ด้วย ขอให้ทุก ๆ ฝ่ายจงช่วยกันร่วมมือ
ประสานงานด้วยดี เพื่อนำมาซึ่งความ
เจริญรุ่งเรืองให้แก่ประเทศชาติที่รักของ
เราจะเป็นความพอใจสูงสุดของฉัน
การที่ขอให้ฉันกลับเข้าเมืองไทยในโอ
กาสที่ฉันได้บรรลุนิติภาวะ ณ วันที่ ๕ ธันวา
คม ศกนี้นั้น ฉันขอขอบใจมาด้วย นอก
จากเวลาจะได้กะชั้นชิดจนเกินไปแล้ว ยังมี
เหตุผลอื่น ๆ ซึ่งฉนเข้าไปไม่ได้ ฉันได้
สั่งให้หม่อมเจ้าจักรพันธ์ เพ็ญสิริ จักรพันธ์
ไปแจ้งให้เข้าใจโดยละเอียดแล้ว แต่อย่าง
ไรก็ดี ฉันมีความประสงค์ที่จะกลับเข้า
ไปกรุงเทพฯ ชั่วคราว เพื่อถวาอพระเพลิง
สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศในมีนา
คมหน้านี้ ตามที่ได้กะกันไว้ในขณะที่อยู่
กรุงเทพฯ ชั่วคราวนี้ ฉันหวังว่าจะได้ช่วย
ทำประโยชน์ให้ประเทศชาติบ้านเมือง ได้
บ้างไม่มากก็น้อย
(ลงชื่อ) ภูมิพลอดุลย์เดช
หวังว่าท่านทั้งหลายคงนำ "หลักฐานชั้นต้น" นี้จะเป็นประโยชน์ประกอบการวิเคราะห์ประวัติศาสตร์การเมืองไทยหลังรัฐประหารล้มล้างรัฐธรรมนูญ (๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐) ได้ตามสมควร.
_______________________________
เชิงอรรถ
๑ เสทื้อน ศุภโสภณ, บรรณาธิการ. วิชยานุสรณ์, พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานประชุมเพลิง นายวิชัย ประสังสิต วันพฤหัสบดีที่ ๑๙ เมษายน ๒๕๒๗. หน้า ๓๐.
๒ สัญญา ธรรมศักดิ์. "คำไว้อาลัยของ ฯพณฯ ศาสตราจารย์ สัญญา ธรรมศักดิ์ ประธานองคมนตรี" ใน เสทื้อน ศุภโสภณ, บรรณาธิการ. วิชยานุสรณ์, พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานประชุมเพลิง นายวิชัย ประสังสิต วันพฤหัสบดีที่ ๑๙ เมษายน ๒๕๒๗. หน้า ๑.
๓ วิชัย ประสังสิต. (ว.ช.ประสังสิต ; นามแฝง). ปฏิวัติ รัฐประหาร และกบฏจลาจล ในสมัยประชาธิปไตยแห่งประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ ๑. พระนคร : รัฐภักดี, หน้า ๒๔๓ - ๒๔๘.