ถ้าไม่ใช่คนอีสาน จะมีใครบ้างหนอ รู้จักแมงหัวหงอก ?
โอ้! จ๊อด มันน่าตื่นตาตื่นใจเสียจริง
ขนาดว่าฉันโตมากับป่าเขา ใช้ชีวิตอย่างคนบ้านนอกเหมือนกัน แต่ก็ใช่ว่าบ้านนอกทุกพื้นที่จะเหมือนกันเสียเมื่อไหร่
แมงหัวหงอกพากันมาจับต้นไม้ไร้ใบ ตั้งแต่เมื่อไหร่ไม่ทันมีใครสังเกต เห็นอีกที มันก็ขาวเต็มต้นแล้ว
แรกทีเดียวฉันคิดว่าเป็นครั่งเสียอีก แต่ไม่ใช่ มันเป็นแมลงเล็กๆ ขาวสะอาดทั้งตัว มีขนสีขาวตรงกลางหลังชี้ออกเหมือนขนหางนกยูง กระโดดได้ เวลาจับตัวมันไว้ในอุ้งมือมันจะกระโดดไปมาแรงทีเดียว ต้องจับลงถังน้ำ ถึงจะหมดความสามารถในการกระโดด
แม้จะเป็นแมลงที่ดูสวยงาม น่ารัก แต่ว่าในเมื่อมันกินได้ ความหมายแห่งที่สุดของแมงหัวหงอกคืออาหารชั้นยอด
ดังนั้น ในเช้าต้นฤดูฝนวันหนึ่งเมื่อยามน้ำค้างยังชุ่มเท้า ฉันเดินไปเจอแมงสีขาวเกาะบนต้นไม้แน่นขนัดจนลำต้น ก้าน กิ่ง มีสีขาว ฉันเดินมาบอกพ่อสนซึ่งเป็นพ่อของดาวใจและไพจิตรว่ามีแมงสีขาวเกาะบนกิ่งไม้เต็มไปหมด มันคือแมงอะไร พ่อสนบอกว่า แมงหัวหงอก พ่อตอบเท่านั้นและเดินเข้าไปในกระท่อมเอาตาข่ายออกมา
เหมือนทุกคนรู้ดีว่าพ่อสนจะทำอะไรจึงพากันไปใต้ต้นไม้ ขณะที่ฉันยังงงๆ ทั้งเด็กหญิงและแม่ รวมทั้งน้องที่ศูนย์ภูมิปัญญาไทบ้านที่ตามมาเที่ยวนาพ่อสนด้วยต่างพากันจับชายตาข่าย ขึงพืดเป็นผืนกว้าง พ่อสนปีนขึ้นต้นไม้และใช้เท้าถีบกิ่งก้านให้แมงหัวหงอกร่วงพรูลงบนตาข่าย พวกแมงหัวหงอกกระโดดกันใหญ่ แต่โดดได้ไม่ไกลหรอก มันเต้นๆ อยู่ในตาข่ายนั่นแหละ ส่วนพวกเรา ใครที่ไม่เอาผ้าคลุมหัว งานนี้เจอขนของมันร่วงใส่ก็พากันหัวหงอกจริงๆ
เราเก็บแมงหัวหงอกได้เยอะมาก มากจนฉันยังกังวลว่าจะกินมันหมดไหมนี่ แต่ไพจิตรก็ดูจะชอบกินยิ่งกว่าแมงกุดจี่ ตอนที่คำแพง-น้องชายแห่งศูนย์ภูมิปัญญาไทบ้านเอ่ยปากขอห่อกลับไปกิน
ไพจิตรตอบแบบจำใจว่า “ได้ แต่อย่าเอาไปเยอะนะ”
แมงหัวหงอกจอมกระโดดตัวนี้ เป็นแมลงที่เพิ่งฟักตัวมา ถ้ามันโตเต็มที่มันจะลอกคราบเป็นอะไรรู้ไหม?
เป็นผีเสื้อกลางคืนตัวเล็กๆ ไงล่ะ
ส่วนเวลามันเป็นอยู่ในกระทะและเจอความร้อน มันกลายเป็นสีเหลืองค่ะ ความสวยงามสะอาดสะอ้านหายหมดแล้ว กินได้อย่างสบายใจ แต่ถ้ากินเยอะๆ ก็เวียนหัวเหมือนกัน
แม้ว่าจะเขย่าลงจากต้นตายไปประมาณล้านเจ็ดสิบเอ็ดตัว แต่ว่ามันก็ยังหลงเหลือชีวิตอีกนับร้อยล้านตัว หายห่วงได้ว่าคนอีสานจะกินมันจนหมดอย่างที่คนบางคนหวั่นเกรงว่า ชาวบ้านอีสานจะจับปลาหมดแม่น้ำ ทั้งที่จับปลาได้เยอะไม่ได้แปลว่าปลาจะหมด และแม่น้ำที่ไม่มีใครหาปลาเลยก็ไม่ได้แปลว่าใต้ท้องน้ำฝูงปลาจะแหวกว่ายชุกชุม
บางครั้ง คนเรามักนับสิ่งที่เสียไปมากกว่านับสิ่งที่ได้มาและสิ่งที่หลงเหลือ
เราจ่อมจม เคียดแค้น กล่าวโทษ และพยายามอย่างยิ่งที่จะปกป้องความสูญเสีย แต่กลับลืมมิติอื่นๆ เสียสิ้น