ท้องทุ่งแห่งความทรงจำ มีกลิ่นอบอวลด้วยดอกไม้ ทุ่งหญ้า และกลิ่นชื้นของที่ดินริมแม่น้ำ
พ่อของฉันตื่นนอนก่อนลูกๆ ในเช้าก่อนวันสงกรานต์ เขาส่งเสียงร้องเอื้อนเอ่ยเป็นทำนองของค่าวซอบนเก้าอี้ไม้ หันหน้าไปหาแม่น้ำและดวงอาทิตย์ ในมือถือกระดาษมีเส้น บรรจุตัวอักษรที่เขาเขียนแต่งขึ้นมาเอง และเนื้อหาในนั้นก็กำลังกล่าวถึงวันคืนของปีเก่าที่ผ่านไป
และปีใหม่เมือง ที่กำลังจะมา
"พ่อตื่นเช้าจัง"
ฉันงัวเงียออกมาหากาแฟกิน พ่อดื่มน้ำเต้าหู้ไปเรียบร้อยแล้วจากตลาด แสงอาทิตย์สาดทาบแม่น้ำข้างบ้านเรา พ่ออมยิ้ม แล้วชูกล้ามให้เห็นว่า พ่อแข็งแรงได้ขนาดนี้ก็เพราะตื่นแต่เช้ามาออกกำลังกาย จากนั้นก็ไปตลาด ได้ผักพ่อค้าตีเมียมาหลายมัด เอาไว้แกงใส่ชะอมและเห็ด
จากนั้นพ่อก็เบือนหน้าจากฉันไปหาแผ่นกระดาษต่อ เกร็งช่องท้อง ร้องทำนองเสนาะเสียงดังฟังชัด
เสียงหายใจถี่ๆ และดังๆ นั้นบอกกับฉันว่า ความชรามาอยู่กับเขาแล้ว ชั่วชีวิตที่ผ่านมา ฉันเคยได้ยินพ่อร้องเพลงค่าวซอนับร้อยครั้ง ทั้งที่บ้าน ที่งานวัด งานบุญประเพณี หรือพิธีมงคลในงานของคนอื่นๆ พ่อเคยร้องได้ไพเราะและชนะเลิศการประกวด ทั้งยังรับจ้างเขียนค่าวซอให้กับคนในท้องถิ่น บนบ้านมีตู้หนังสือเป็นปึกๆ ที่พ่อเก็บค่าวซอเอาไว้ ทั้งแบบเป็นทางการและแบบเขียนเล่นๆ
ฉันจำได้ว่า ในวัยหนุ่ม ค่าวซอของเขามักประกอบไปด้วยสถานการณ์บ้านเมือง ตามมาด้วยสถานการณ์เล็กๆ ในหมู่บ้าน โยงไยไปถึงบุคคลและเรื่องราวที่เขาอยากเล่าอยากพูดถึง และตบท้ายด้วยคำอวยพรหรือคำสอนให้ผู้ฟังได้รู้สึกอิ่มใจ
ผ่านมาจนถึงบัดนี้ ส่วนประกอบของค่าวที่พ่อเขียน ก็ยังคงครบถ้วนเหมือนเดิม ฉันยืนฟังนิ่งๆ อยู่ชั่วครู่ ขออนุญาตถ่ายรูปพ่อ ซึ่งเขาตอบด้วยรอยยิ้มว่า
"ถ่ายๆ ไปเต๊อะ พ่อชินกล้องแล้ว"
ฉันหัวเราะ ปล่อยให้เขาฝึกซ้อมร้องทำนองกลอนให้พอใจ แล้วจึงหันไปถามเล่นๆ
"พ่อคิดยังไงกับการเมืองตอนนี้..."
พ่อยังถือกระดาษแผ่นนั้นค้างเอาไว้ ดวงตามองไปยังแม่น้ำและแสงอาทิตย์อ่อนๆ ที่ฉาบทุ่งนาในพื้นดินถัดไป เขาทำหน้าเคร่งขรึมเล็กน้อยแล้วตอบ
"บ้านเมืองฮ้อนฮ้ายขนาด บ่มีหยังยั่งยืน ตุ๊กก่อต๋าย บ่ตุ๊กก็ต๋าย ซ้ำเตื่อฮบกั๋นตังปู้นมาก๊านเถิงเพ้"
(บ้านเมืองร้อนร้ายมาก ไม่มีอะไรยั่งยืน ทุกข์ก็ตาย ไม่ทุกข์ก็ตาย บางครั้งสู้กันทางโน้นมาแพ้ถึงนี่)
ฉันเลิกคิ้วกับคำว่า "แพ้" ของพ่อ อาจจะต้องขยายความอีกยาวเหยียด อาจหมายถึงการยอมรับ การจำยอม หรืออะไรอีกมากมายที่ซ่อนไว้เบื้องหลัง?!?
แต่ฉันกับพ่อนั้น จริงๆ เราคุยกันเรื่องการเมืองน้อยครั้ง บ้านของเรามีสมาชิกอยู่หลายคน และเชื่อว่าต่างเคารพในอุดมการณ์ที่ใครจะเชื่อถือและศรัทธา
"ไม่มีอะไรยั่งยืน" พ่อบอกอีกครั้ง ฉันทบทวนเงียบๆ อยู่ข้างหลังพ่อ มองชายชราที่เกิดในปี พ.ศ.2475 นั้นอย่างพินิจพิเคราะห์
เพื่อนของพ่อหลายคน เคยเลือกสีเสื้อเมื่อปีก่อน วันหนึ่งก็ตั้งคำถามและเลิกเห็นด้วย บางคนเคยเชื่อมั่นรัฐบาล ต่อมาก็เกลียดตำรวจ วันหนึ่งเขาต่อต้านทหาร และต่อมาเขาก็รังเกียจคนเสื้อแดง บางที การเดินทางภายในใจของคนๆ หนึ่ง ก็อาจแปรผันเป็นร้อยครั้งพันครั้งในแต่ละวันเดือนปี อยู่ที่เขาจะมองเห็นอะไรอยู่ในตอนนั้น
"วันนี้พ่อจะไปเป็นกรรมการประกวดค่าวซอน่ะ"
พ่อบอกหน้าตายิ้มแย้ม ฉันเหลือบไปมองคณะดนตรีไทยของหมู่บ้านที่รวมตัวกันผ่านหน้าบ้านเราไป ทุกคนมีสีหน้าร่าเริง ใส่ผ้าเมืองใหม่เอี่ยม คนแก่บางคนมวยผมติดประดับด้วยดอกเอื้อง พวกเขาอยู่บนลานบ้านและถนนคอนกรีตเล็กๆ ของหมู่บ้าน ปิดประตูบ้านให้สนิทและปิดโทรทัศน์ เพื่อไปรวมตัวกันที่วัดแทน
พ่อของฉันร้องเพลงค่าวจบแล้ว วางกระดาษลงแต่ยังเดินร้องเพลงเข้าไปอาบน้ำเปลี่ยนเสื้อผ้า เขาทำเหมือนหลายๆ คนที่ไม่สนใจข่าวสารการเมืองที่กำลังร้อนระอุอยู่ในจอทีวี
แต่ก่อนไป พ่อกระซิบเบาๆ กับฉันว่า
"ข่าวโทละทัดซ้ำเตื่อก็บ่ไจ่แต๊ เปิ้นตึงว่าพรรคมันก่อคือพวก จาวบ้านหยั่งเฮาก็เป็นตัวประกอบไปติกๆ"
(ข่าวทีวีบางครั้งก็ไม่จริง เขาจึงว่าพรรคมันก็คือพวก ชาวบ้านอย่างเราก็เป็นตัวประกอบไปทุกที)
"ค่ะ...พ่อ"
ฉันตอบเบาๆ แล้วปล่อยให้ชายชรากับกระดาษค่าวซอของเขา เดินทางออกจากบ้านไป ขณะที่ผักพ่อค้าตีเมียสดๆ และผักพื้นบ้านหลายชนิดที่เก็บจากรั้ว วางนิ่งรอการกลับมาของเขา
อยู่ตรงนั้น.