เรื่องเล่าของจิตวิญญาณอันเก่าแก่

เรื่องราวของเด็กคนที่หนึ่ง
ครูสั่งให้เด็กทำงานฝีมือ เป็นงานพวกเย็บปักถักร้อย  เด็กหญิงคนนี้ก็เย็บตุ๊กตา ด้วยฝีมือที่ปรานีต ด้วยความตั้งใจอย่างที่สุด  และเธอก็ได้ตุ๊กตาที่สวยสมใจ  และเป็นความภาคภูมิใจที่เธอทำมันขึ้นมาด้วยตัวเอง   และเมื่อถึงเวลาส่งงาน ครูก็กล่าวหาว่าเธอให้แม่ทำให้  และคาดคั้นให้เธอยอมรับว่า งานนี้แม่เธอทำให้ เธอไม่ได้ทำด้วยตัวเอง  เด็กหญิงยืนยันว่าเธอทำมันเองด้วยความตั้งใจ  แต่ครูก็ไม่เชื่อ  แล้วก็ยังคาดคั้นให้เธอยอมรับให้ได้อยู่นั่นเอง ทั้งขู่ว่า ถ้าไม่ยอมรับ จะเรียกผู้ปกครองมาพบ  ไม่ว่าเด็กหญิงจะพูดอย่างไร ครูก็ไม่มีทางเชื่อ  ในที่สุดครูก็เชิญผู้ปกครองมาพบ  แต่กระนั้น  ไม่ว่าอย่างไร ครูก็ยังเชื่ออยู่นั่นเองว่า งานชิ้นนี้หาใช่ฝีมือเด็กผู้หญิงอายุสิบขวบไม่  แต่หลายวันต่อมา เมื่อมีงานแสดงผลงานของเด็ก ครูก็ยังมาขอตุ๊กตาตัวที่แกไม่เชื่อว่านี่เป็นผลงานของเด็กอายุสิบขวบ ไปแสดงร่วมกับงานชิ้นอื่นๆ  โดยมิได้ละอายใจ

เรื่องราวของเด็กคนที่สอง
ที่วัดป่าอันเป็นที่สงัดวิเวกที่มีผู้คนรุ่นใหม่เข้ามาศึกษาปฏิบัติธรรมเป็นที่น่าสรรเสริญ น่ายินดี  คราวหนึ่งด้วยความที่ในวัด มีคนรุ่นใหม่ นักกิจกรรมมาอยู่ร่วมกันมากหน้าหลายตา จึงมีการคิดกันว่าน่าทำจุลสารเล็กๆ ของวัด เพื่อแบ่งปันเรื่องราว ประสบการณ์ แจกจ่ายแกญาติธรรมที่มาที่วัด หรือให้กับคนทั่วไป  จุลสารเล็มน้อยก็เชื้อเชิญให้ผู้คนในวัดทั้งพระทั้งฆราวาส รวมถึงสามเณร ที่มีอยู่รูปเดียวในวัด เณรน้อยอายุสิบสองขวบ  เมื่อทุกคนส่งงานเขียน  พระที่ทำหน้าที่บรรณาธิการก็มาพูดกับเณรน้อยว่า งานของเณรไม่เอาลงนะ เพราะเณรไปลอกเขามา  ไม่ว่าจะอธิบายอย่างไร พระก็หาเชื่อไม่  ด้วยเขาเชื่ออย่างสนิทใจว่า เด็กอายุสิบสองที่ไหนจะมีปัญญาเขียนงานได้ขนาดนี้

ภาพยนตร์คลาสสิกเรื่องหนึ่งของฮอลลีวูด Dead Poet Society ครูคิตติงอธิบายความตอนหนึ่งให้อาจารย์ใหญ่ฟังว่า ทำไมถึงพาเด็กออกไปเดินที่สนาม ว่า เพื่อให้เด็กได้เห็นอันตรายของการทำอะไรตามกัน  เพื่อให้เขาได้เป็นตัวของตัวเอง มีความคิดความอ่านเป็นของตัวเอง   อาจารย์ใหญ่พูดสวนออกมาว่า เด็กอายุสิบเจ็ดเนี่ยนะ...

บ่อยครั้งที่คนก็จำไม่ได้เสียแล้วว่าตัวเองเคยเป็นเด็ก.......  
เรื่องเล่าที่หนึ่ง เหตุที่ครูไม่เชื่อ นั่นเป็นเพราะว่า เมื่อวัยเด็ก หรือกระทั่งโตขึ้น เขาไม่เคยทำอะไรได้เช่นนั้น  เขาก็จึงคิดว่าไม่มีใครในหล้าที่จะทำได้เช่นกัน  เรื่องเล่าที่สอง พระบรรณาธิการ ก็เป็นนักเขียนที่ไม่ประสบผลสำเร็จนักหรือเปล่า ท่านจึงไม่เชื่อว่าเด็กอายุสิบสองจะทำได้  ด้วยเมื่อท่านอายุสิบสอง หรือโตว่านั้น ท่านยังทำไม่ได้เลย  ดูเหมือนครูจากเรื่องเล่าที่หนึ่ง และบรรณาธิการในเรื่องเล่าที่สอง ก็ไม่ได้เชื่อสิ่งที่ตัวเองจะทำ ครูไม่เชื่อเด็ก พระก็ไม่เชื่อเด็ก เขาสอนเด็กได้อย่างไรกัน

ในโลกปัจจุบัน ดูเหมือนมีคนมากมายที่ไม่ได้เชื่อสิ่งที่ตัวเองทำ  หลายครั้งผู้คนพูดถึงสิ่งที่ตัวเองทำ คล้ายเชื่อมัน  แต่แล้ววันหนึ่งหลายคนก็แสดงออกให้เห็นว่า สิ่งที่เขาทำ สิ่งที่เขาพูดในระยะเวลาหนึ่งนั้นก็ไม่ได้มีอะไรมากไปกว่า การหาเลี้ยงชีพเท่านั้นเอง    คำพูดที่งดงามคำหนึ่งจากหนึ่งเรื่องสิบห้าค่ำเดือนสิบเอ็ด  “เฮ็ดในสิ่งที่เซื่อ เซื่อในสิ่งที่เฮ็ด”  เพียงแค่นี้มนุษย์ก็คงได้ซื้อสัตว์ต่อจิตวิญญาณของตัวเอง......