พระอานนท์ สนทนากับ โกกิลา
“น้องหญิง ความรักเป็นเรื่องร้ายมิใช่เป็นเรื่องดี พระศาสดาตรัสว่าความรักเป็นเหตุให้เกิดทุกข์โศก และทรมานใจ เธอชอบความทุกข์หรือ ?”
“ข้าพเจ้าไม่ชอบความทุกข์เลยพระคุณเจ้า และความทุกข์นั้นใคร ๆ ก็ไม่ชอบ แต่ข้าพเจ้าชอบความรัก โดยเฉพาะรักพระคุณเจ้า”
“จะเป็นไปได้อย่างไร น้องหญิง! ในเมื่อทำเหตุก็ต้องได้รับผล การที่จะให้มีรักแล้วมิให้มีทุกข์ติดตามมานั้นเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ เป็นไปไม่ได้เลย”
“แต่ข้าพเจ้ามีความสุข เมื่อได้เห็นพระคุณเจ้า ได้สนทนากับพระคุณเจ้า ผู้เป็นที่รักอย่างยิ่งของข้าพเจ้า รักอย่างสุดหัวใจเลยทีเดียว”
“ถ้าไม่ได้เห็นอาตมา ไม่ได้สนทนากับอาตมา น้องหญิงจะมีความทุกข์ไหม ?”
“แน่นอนเลยทีเดียว ข้าพเจ้าจะต้องมีความทุกข์อย่างมาก”
“นั่นแปลว่าความรักเป็นเหตุให้เกิดทุกข์แล้วใช่ไหม ?”
“ไม่ใช่พระคุณเจ้า นั่นเป็นเพราะการพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รักต่างหากเล่า ไม่ใช่เพราะความรัก”
“ถ้าไม่มีรัก การพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รักจะมีได้หรือไม่ ?”
“มีไม่ได้เลย พระคุณเจ้า”
“นี่แปลว่าน้องหญิงยอมรับแล้วใช่ไหม ว่าความรักเป็นสาเหตุชั้นที่หนึ่งที่จะให้เกิดทุกข์”
พระอานนท์พูดจบแล้วยิ้มน้อย ๆ ด้วยรู้สึกว่ามีชัย
จากธรรมนิยายเรื่อง "โกกิลาผู้ประหารกิเลส"
---------------------------------------------
ถ้าผมเป็นโกกิลา ผมจะตอบพระอานนท์ 2 ข้อ:
1. "ทำไมท่านจึงคิดว่าอะไรก็ตามที่นำไปสู่สิ่งที่ไม่น่าพิศมัย (เช่น ความทุกข์) จะต้องไม่น่าพิศมัยและพึงหลีกเลี่ยงไปด้วยเสมอ? (ทำไมเราจะต้องตัดต้นไม้ใหญ่เพียงเพราะว่ามันให้ผลเป็นพิษ ทั้งๆ ที่คุณค่าของต้นไม้ต้นนั้นอยู่ที่ใบและกิ่งก้าน ไม่ได้อยู่ที่ผล อยู่ตั้งแต่แรก?) แน่นอนว่าความรู้สึกผิดในมโนสำนึก (จากการพูดปด การฆ่าคน ฯลฯ) นั้นเป็นทุกข์ และเราย่อมหลีกเลี่ยงความรู้สึกผิดนั้นได้ด้วยการตัดมโนสำนึกของเราทิ้ง. แต่ท่านเชื่อจริงๆ หรือ ว่าการตัดมโนสำนึกทิ้งไป (เช่นเดียวกับการตัดความรักทิ้งไป) นั้นเป็นสิ่งควรกระทำ?"
2. "ทำไมท่านจึงให้คุณค่ากับการพ้นทุกข์มากนัก? ทำไมท่านจึงคิดว่าการพ้นทุกข์ (ไม่ว่าจะทางกาย หรือทางจิตวิญญาณ) นั้นสำคัญเหนือสิ่งอื่นใดทั้งหมด สำคัญจนกระทั่งเราต้องสละสิ่งที่มีคุณค่าทุกอย่าง (เช่น ความรัก) เพื่อให้ได้พ้นทุกข์? ข้าพเจ้าเองดูถูกและสมเพชคนที่พยายามทำให้ตัวเองพ้นทุกข์จนกระทั่งยอมทิ้งสิ่งที่ประเสริฐกว่า เช่น การได้ใช้ชีวิตเพื่อคนอื่น(โดยเฉพาะคนที่เรารัก) การได้สร้างความยุติธรรมให้เกิดในสังคม การถือสัจจะ การได้เป็นผู้รู้ความจริงและเผยแพร่ความจริง. สำหรับข้าพเจ้าแล้ว สิ่งเหล่านี้คือสิ่งที่ทำให้ชีวิตมีความหมาย. หากข้าพเจ้าต้องเลือกระหว่างขีวิตที่ปลอดทุกข์แต่ไร้ความหมาย กับชีวิตที่มีทุกข์แต่มีความหมาย ข้าพเจ้าไม่ลังเลเลยที่จะเลือกอย่างหลัง."