ชีวิตสั้น ต้นไม้มีราก : ตัวตนและความคิด

เมื่อวานนี้ฉันหยิบ วันที่ถอดหมวก ของเสกสรรค์  ประเสริฐกุล ขึ้นมาอ่าน (อีกรอบ) ต้องบอกก่อนว่าเป็นแฟนหนังสือของอาจารย์เสกสรรค์อย่างเหนียวแน่น ตั้งแต่เมื่อครั้งยังเป็นเด็กภูหินร่องกร้า และซื้อ "ถนนหนังสือ" หน้าปกเสกสรรค์-จิระนันท์ มาอ่านด้วยความทึ่งกับหนุ่มสาวสมัยนั้น ความที่ประวัติศาสตร์ของเขาอยู่ใกล้บ้านเรา จึงยิ่งอ่านยิ่งอิน

วันที่ถอดหมวก เป็นชื่อบทความในหนังสือเล่มนี้ เป็นเรื่องที่สุดยอดในแง่ของเนื้อหาและกลวิธีการเขียน โดยเฉพาะหมวกนั้นแฟนเสกสรรค์ย่อมรู้ว่ามันเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งของเขา เมื่อหมาที่มีบาดแผลในใจไม่ยอมให้เขาใส่หมวก จุดที่เขาเลือกถอดหมวกเพื่อหมาตัวนั้น เป็นจุดแห่งการปลดขื่อคาในหัวใจ ที่นอกจากจะจองจำแล้วยังเสียดสีขูดขีดสร้างบาดแผลให้อีกด้วย

หากเป็นฉันในห้วงเวลาเช่นนั้น ถ้าไม่ถอดหมวกยอมมัน ก็ต้องทำใจหมาสู้รบกับบาดแผลในใจมันต่อไป

เสกสรรค์ผ่านพ้นตัวตนของเขา ขณะที่ความคิดยิ่งแก่ยิ่งคม เมื่อหยิบมาอ่านทีไร หมาน้อยธรรมดาอย่างฉัน ที่บางครั้งคลี่ปม คลายปัญหาบางอย่างไม่ออก ก็หัวโล่งเมื่อได้พบคำตอบมากมาย วางที่กายแล้วก็ได้โบนัสเป็นหนทางในการวางที่ใจ

การอ่านหนังสือบางครั้งเหมือนคุยกับเพื่อน อย่างน้อยหากวัยห่างกันก็เป็นเพื่อนมนุษย์ อย่างหนึ่งที่ฉันเห็นด้วย และปฏิบัติเช่นเดียวกับเขามาเป็นเวลานาน คือการแหงนมองท้องฟ้าอยู่บ่อย ๆ มองทีไรก็รู้สึกว่าตัวเรานั้นเล็กนิดเดียวในจักรวาล เพราะฉะนั้นแล้วเรื่องอื่น ๆ นอกกายหรือในใจเราล้วนเล็กกว่า การมองฟ้าของฉันจึงเหมือนการปฏิบัติธรรมโดยมีวิหารกว้างใหญ่ มีดวงดาวและความเงียบเป็นเสียงสวดมนต์ ขณะที่เสกสรรค์ใช้วิธีการดังกล่าวเป็นสิ่งฟื้นความสงบภายใน

ในบทความ "รู้ทันตัวเอง" เขากล่าวถึงการหลอมรวมระหว่างตัวตนและความคิด เป็นสิ่งที่ทำให้แตะต้องความคิดก็พลาดไปแตะต้องตัวตนของคนเข้า เป็นเหตุแห่งทุกข์เมื่อถูกโต้แย้งความคิด แล้วสะเทือนถึงตัวตน

และบางครั้งคนก็มองไม่เห็นว่า การต่อต้านอำนาจนั้นเป็นการแสดงอำนาจอย่างหนึ่ง หรือผู้ถูกกดขี่ กลับกลายเป็นผู้กดขี่เสียเอง สาเหตุก็มาจากตัวตนและความคิดที่โยงใยอยู่ด้วยกันนี้เอง

เหตุนี้นอกจากละตัวตนจากความคิดให้ได้แล้ว ยังต้องรู้ตัวตนอีกด้วย ว่าอยู่ตรงไหน อยู่ท่ามกลางความคิดแบบไหน ของใคร ถูกครอบงำ และกำลังครอบงำสิ่งใดอยู่หรือไม่

เมื่อเดือนที่แล้วได้มีโอกาสฟังวีระศักดิ์  ยอดระบำ พูดถึงทางรอดของสังคมไทยว่า ต้องพุทธเท่านั้น สังคมไทยควรหันมาศึกษาพุทธอย่างจริงจัง สองวันก่อน ส.ศิวรักษ์ ก็พูดถึงทางออกของสังคมไทยว่าต้องพุทธเช่นกัน

คำถามจากฉันคือ ต้องวางดาบหรือไม่ก่อนจะรู้พุทธ