10 กันยายน 2552
น้องคนหนึ่งโทรศัพท์มาบอกว่า “มีเรื่องตลกเศร้ามาเล่าให้ฟัง”
ฉันหัวเราะ ไม่อยากฟังเธอเล่าอะไรเลยเพราะกำลังเจ็บหูอย่างแรง กำลังจะไปหาหมอ แต่เธอรีบบอกก่อนว่า
“พี่ยังไม่รู้ใช่ไหม ลุงหมื่นแกฝายพญาคำ กับพ่อหลวงสมบูรณ์ ผู้ช่วยแกฝาย เขาเซ็นยินยอมให้กรมชลประทานสร้างประตูระบายน้ำแล้ว”
.jpg)
“อะไรนะ”
“ทางนั้นเขาบอกว่า จะไม่ทุบฝายเก่า ปล่อยให้ล่มสลายไปตามกาลเวลา”
“ก็เป็นเรื่องเก่า เหตุผลนี้กรมชลฯใช้มานานแล้ว”
“ไม่ได้ด้วยเล่ห์ก็ได้ด้วยกลจริง ๆ สร้างประตูระบายน้ำแล้วทำให้ฝายพังเป็นเรื่องง่ายและเมื่อสร้างประตูระบายน้ำแล้ว ฝายก็ไม่มีความหมายใดๆ เพราะในปีแรกกรมชลต้องพยายามสุดฤทธิ์ที่จะดูแลระบบน้ำให้ดี แต่ที่หน้าแปลกก็คือ แกฝายกับผู้ช่วยที่ยืนยันมั่นเหมาะว่า ไม่เห็นด้วยกับการสร้างประตูระบายน้ำ เชียงใหม่ลำพูนเหมาะสมกับการใช้น้ำในระบบเหมืองฝาย พูดถึงขั้นจะเกิดสงครามแย่งชิงน้ำ”
“อือ แล้วผู้ช่วยแกฝายแกว่าไง”
“แกว่า เขาจะไม่ทุบฝาย เขาจะตั้งคณะกรรมการ 18 คน และทำเพื่อพ่อหลวง”
.jpg)
ฉันลืมเรื่องปวดหัวไปชั่วขณะ คิดถึงหนังสือเล่มที่ตัวเองเขียน ฉันเขียนหนังสือโกหกเล่มหนึ่ง ชื่อว่า เมืองแม่น้ำในหุบเขา ฉันไม่ได้เขียนคนเดียว ฉันชวนคนอื่น ๆ มาร่วมเขียนด้วย ในหนังสือเล่มนั้น พูดถึงการต่อสู้ของชาวบ้านยืนหยัดที่จะใช้น้ำในระบบเหมืองฝายถึงขั้นประกาศตาย มีพิธีกรรมสาปแช่ง
“อวสานแกฝายคนสุดท้าย สิ้นสุดการจัดการน้ำโดยระบบเหมืองฝายจริง ๆ”
สามปีแห่งการต่อสู้ที่ลากกันมายาวนานก็สูญเปล่า ชาวบ้านเขาก็คงเหนื่อย เขาต่อสู้กับข้าราชการ ระบบราชการที่มีเครื่องมือ มีเงินเดือน ในขณะที่ชาวบ้านมีอะไร ออกมาก็ต้องหยุดงาน เสียเงินค่าเดินทางมาเอง และในที่สุดก็ให้เขาทำลองดู
“พี่กำลังคิดถึงหนังสือที่เราเขียน”
“เอาไปเผาแล้วกันพี่” เธอพูดพลางหัวเราะ “ในสุดมันก็เหมือนกับไนท์ซาฟารีและพืชสวนโลกนั่นแหละ แม้จะมีผู้คัดค้านมากมาย แต่ในที่สุดคนในพื้นที่ก็อยากได้เพราะคิดว่าจะสร้างรายได้ให้กับเขา โดยที่ไม่ฟังว่าจะสูญเสียป่าไปเท่าไหร่ เสียงบประมาณไปเท่าไหร่ เดี๋ยวนี้จะกลายเป็นป่าช้าสัตว์ไปแล้ว รวมทั้งพืชสวนโลกก็ฮือฮาอยู่ปีเดียว แต่ประตูระบายน้ำนอกจากงบประมาณจำนวนมหาศาลแล้ว มันส่งผลมากกว่านั้น และไม่ใช่แค่เหมืองฝายในระบบการเกษตรแต่มันส่งผลต่อมีน้ำปิงและการจัดการน้ำทั้งระบบ” เธอว่า
“ไม่เป็นไร เราจะได้ล่องเรือสำราญกันสบาย ๆ ได้ข่าวมาว่า เขาจะทำตลาดน้ำด้วย” ฉันบอกเธอ
“แต่ประตูระบายน้ำมันไม่ได้เกี่ยวข้องหรือส่งผลกระทบต่อเหมืองฝายเท่านั้น แต่มันเกี่ยวข้องกับคนอื่น ๆ ด้วย”
ต้องยอมรับว่า เธอมีใจจริง ๆ และใจแกร่งเธอยังไม่เชื่อว่าทุกอย่างจะจบ
ฉันบอกน้องว่า “ตอนนี้พวกเอ็นจีโอ เขาหันพึ่งธรรมะกัน เพื่อความปลอดภัย ธรรมะจะสอนให้เรามีเมตตาให้อภัย ตามดูใจตัวเอง”
“พี่พูดจริงหรือพูดเล่น” เธอถาม
.jpg)
วางหูโทรศัพท์เธอไป เพราะมีอีกสายเข้ามา เป็นเพื่อนในหน่วยงานสาธารณสุขที่สนใจเรื่องนี้
ฉันบอกเธอว่าฉันรู้เรื่องแล้ว
“ช่างมันเถอะนะ เราก็ได้ทำแล้ว ได้พยายามแล้วเท่าที่จะทำได้ อย่างไรก็ตามยังรู้สึกว่าไม่เสียชาติเกิด” เธอว่าอย่างนั้น
ฉันนั่งมองฝาพนัง เห็นจิ้งจกกำลังจ้องมองแมลง มันเล็งเป้าและจู่โจม แมลงเข้าไปอยู่ในปากมัน หน้าที่ของมันคือกินแมลงและขี้ลงมาบนพื้น แล้วก็จากไป ขี้ดำเกลื่อนพื้นสีแดง ฉันเบื่อที่จะกวาดแต่ต้องกวาดเพราะมันเป็นบ้านของฉัน