แม่คองซ้าย มหาวิทยาลัยธรรมชาติ

เรื่อง/ภาพโดย วัชระ สุขปาน

ลำธารสีเทา ขัดเงา จนเกิดริ้วสีเงิน ฝูงปลาพลิกพลิ้วตัว สะท้อนแสงกลับไปบอกเวลากับดวงอาทิตย์

ผักกูดอ่อน ยอดใบบอน ยอดผักหนาม ฟ้อนอรชรอยู่ริมคุ้งน้ำ ถ้ายังไม่มีใครไปเก็บ ก็จะเป็นสุมทุม ที่วัวควายชอบซุ่มตัว

ต้นไม้ล้มขวางลำธารโดยไม่ได้ตั้งใจ เป็นเพราะธรรมชาติ ก็พอเป็นสะพานใช้ข้ามไปถึงเขียงนา ก็ยังมีขนุน มะม่วง ส้มโอ ถั่ว ข้าวโพดสาลี พริก มะเขือ และพืชผักๆ ฯลฯ ให้ได้เห็น และเก็บกิน
ก่อไฟ ต้มน้ำชา นั่งสนทนา และ บ้างเคี้ยวเมี่ยง สูบยาขี้โย

แม่คองซ้าย บ้านน้อยกลางดอย ชาวบ้านที่นี่ทำไร่ข้าวแบบหมุนเวียน และปลูกข้าวนาดำ เป็นอาชีพหลัก
บรรพบุรุษได้เสียสละ ลงแรง ดุจเอาซี่โครงมาเรียง เป็นลำแปลงนา ปันน้ำจากขุนห้วย สร้างฝาย เบิกลำเหมือง ให้น้ำลงสู่ท้องนา ระบบนี้ ตกทอดสู่ลูกหลาน

สวนผลพลับ ผลพลัม สาลี่ อโวกาโดปลูกเสริม แต่ละยุคสมัย สั่งสม บทเรียน ....กล้วยน้ำว้า กล้วยหอม ต่างสุกเหลื่อมตลอดปี  สุกเหลื่อมและมีขี้แมงวันบ้าง เหมือนแก้มของเด็กๆ

สวนผสมผสาน เชื่อมต่อ ระหว่าง ป่าไม้กับชุมชน ทั้งบวบ ฟักทอง ฟักเขียว ซาโยเต้ ผักเลื้อย จำพวก เถาวัลย์ ช่วยผูกกระชับ อีกมะขาม มะม่วงป่า มะม่วงบ้าน เป็นร่มเงาให้ลานหมู่บ้าน และสำหรับนั่งพักหารือ ขีดเขี่ยดินไปพลาง ตามเรื่องตามราว

ราวเดือนมกราคม – เมษายน แม่บ้านจะนัดกันไป ตึ๊ดแค คือ การเบี่ยงทางน้ำ ลำธารแม่คองซ้าย ให้ไหลไปอีกทางหนึ่งก่อน

โดยจากการคาดคะเน ว่าตรงไหนเป็นคุ้งน้ำ เป็นวังปลา เก็บก้อนหิน กิ่งไม้ ใบไม้ ปิดเหนือ ปิดใต้ ทำให้น้ำในวังปลาแห้ง ได้จับปู ปลา กุ้ง หอย  กันอย่างสนุก

เช้าวันใหม่ เสียงกระด้งก็ฝัดกระพือ ไม่เคยขาดสายไปจากคุ้มหลังคาเรือน บ่งบอกความมั่นคงด้านอาหาร ข้าวสารสะอาดใหม่ มือแม่ ตีพรึบพลับ  คำนวณนับ ความอิ่มในครัวเรือน บรรจงคัดสรรข้าวสารเมล็ดดี
ร่อนลม ปลายข้าวปลิว ที่ลีบ หล่น เป็ดไก่ได้กิน

โรงสี ครกกระเดื่องโตกๆตับๆ ซ้อมมือนานปี ในเมืองบอก มีวิตามินบี ที่ป้องกันโรคเหน็บชา

ณ ที่นี่แม่คองซ้าย...มีหลายอย่าง ที่คุณขาด ขัดสน เขามี ที่คุณร่ำรวย เขาก็ไม่จน
ที่คุณมีเทียมรถยนต์ เขาก็มี ม้า ลา วัว ควาย ที่บนหลังคาบ้านคุณ มีจานดาวเทียมยูบีซีทรูวิชชั่น ของเขาก็มี ถาด ตากพริกแดงฉานรับสัญญาณรสชาติได้ชัดเจน

ณ ปัจจุบัน บ้านเรือนมุงหลังคาใบตองตึง สลับหลังคาสังกะสี และกระเบื้องบ้างแล้ว
หมาหลายตัวโปรด ยังทำหน้าที่ อยู่ที่ชายคา บ้านละตัวสองตัว
ยามเข้าป่า บางทีมันก็โหด บางทีก็โฉดอย่างนักล่า อยู่บ้าน อ้อนบ้างแต่พองาม ตามประสา
ไม่ดุ พร้อมเดินไปส่ง และนำเที่ยว ไม่ว่าจะไปไร่ ไปนา ไปป่า หรือไปสวน

แม่คองซ้าย มหาวิทยาลัยธรรมชาติ  หมู่บ้านน้อย หลังดอยหลวงเชียงดาว ยินดีรับต้อนทุกคน ถ้าจะมาศึกษาเรียนรู้ ท่องเที่ยว เยี่ยมเยือน… แอ่วหากัน
พืชผัก เห็ด หน่อไม้ สมุนไพร ไร่ นา ป่า ลำธาร ฯลฯ