“พี่มันน่ากลัวจริง ๆ ไม่เคยเห็นมาก่อนเลย ไม้พี่ไม้ ไม้เป็นหมื่น ๆ” เธอส่งเสียงมาเหมือนถูกผีหลอกกลางวัน
“อยู่แดนสนธยาที่ไหน” ฉันถามกลับไปเพื่อให้ตัวเองตั้งสติหากมีเรื่องร้าย “ไม่ใช่ต้นไม้แต่เป็นไม้เป็นหมื่น ๆ ท่อนพี่ ไม่เคยเห็นมาก่อนเลย มันเยอะจริง เดี๋ยวจะถ่ายรูปส่งไปให้ดู บางต้นมีผ้าเหลืองผ้าแดงผูกโคนต้นด้วย”
“ที่ไหน”
“กิ่วคอหมาพี่ เขากำลังสร้างเขื่อนกิ่วคอหมา พี่รู้เรื่องนี้ไหม พูดแล้วขนลุกพี่ รอเดี๋ยว ๆ นะพี่นะจะส่งรูปไปให้ดู”
“จ๊ะ แล้วเธอไปทำไม”
“ขับรถผ่านมานะพี่ กลับมาจากลำปาง”
เธอพูดหลายครั้งว่าเธอไม่เคยเห็นไม้เยอะขนาดนี้มาก่อนจริง ๆ และสงสัยว่าทำไมเขายังตัดไม้กันขนาดนี้ การสร้างเขื่อนต้องตัดไม้กันขนาดนี้เหรอ
“บางต้นมีผ้าผูกติดอยู่ด้วย” เธอพูดเรื่องผ้าอีกครั้งหนึ่ง
“ผ้าอะไร” ฉันถาม
“ผ้าเหลืองที่ผูกกับต้นไม้ เมื่อเขาบวชป่า แล้วผ้าที่ผู้คนเอามาผูกไหว้ต้นไม้ศักดิสิทธิ์”
“ออ...เข้าใจแล้ว”
“พี่รู้เรื่องเขื่อนกิ่วคอหมาไหม”
ฉันบอกเธอว่า รู้เหมือนที่คนอื่น ๆ รู้นั่นแหละ รู้แต่ว่ารัฐบาลมีโครงการก่อสร้างเขื่อนกิ่วคอหมา เพื่อกั้นแม่น้ำวังบริเวณ อ.แจ้ห่ม จ.ลำปาง
วางสายจากเธอแล้ว กลับไปอ่านข่าวเก่า ๆ พบว่า โครงการเขื่อนกิ่วคอหมาเริ่มขึ้นเมื่อปี 2535-2536 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้ในกิจการเหมืองแม่เมาะ จ.ลำปาง โดยเฉพาะการหล่อเย็นเครื่องผลิตกระแสไฟฟ้า แต่ต่อมาโรงไฟฟ้าแม่เมาะลดกำลังการผลิตลง เขื่อนกิ่วคอหมาก็ไม่มีความเป็นอีกต่อไป แต่แทนที่จะหยุดสร้าง รัฐก็เปลี่ยนวัตถุประสงค์จากการใช้ในกิจการเหมืองแม่เมาะมาเป็นเขื่อนเพื่อการชลประทานแทน เพื่อใช้น้ำในการเกษตร ใช้เงินเกือบสี่พันล้าน ครม.อนุมัติไปเมื่อปี 48 ประมาณปี 53 ก็จะสร้างเสร็จ
ในการสร้างเขื่อนนี้ ประชาชนเดือนร้อนสองร้อยกว่าครอบครัว สี่หมูบ้าน สัตว์เดือดร้อนเท่าไหร่ไม่รู้ ต้นไม้ ผืนป่าหายไปเท่าไหร่ก็ไม่รู้ อีกทั้งเขื่อนที่สร้างแล้วใช้ประโยชน์ได้เท่าไหร่ก็ไม่รู้อีก ซึ่งเขื่อนขนาดใหญ่มากมายที่สร้างไปยังไม่รู้ว่าผลได้ผลเสียคุ้มกันหรือไม่ ประชาชนอย่างเราก็ไม่รู้อีกแหละ
ดูรูปที่เธอส่งมาให้รู้สึกน่าขนลุกจริงๆ เมื่อเห็นภาพต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ถูกโค่นลงทั้งที่มีผ้าผูกไว้ ต้นไม้เหล่านี้มีคนกราบไหว้บูชามาก่อน
จำได้ว่ามีเพื่อนคนหนึ่งเคยพูดว่า เมื่อพวกที่เขาจะปรับพื้นที่ตัดไม้ถากดินให้เรียบ เพื่อทำโครงการ เขาไม่สนใจหรอกว่าจะมีบ่อน้ำที่ห้ามถมอยู่ตรงไหน มีต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์อยู่ที่ไหน เขาเอารถไถดันครูดเดียว ต้นไม้ใหญ่ก็ใช้เลื่อยขนาดใหญ่ครูดเดียวเหมือนกัน มันเร็วจนมองไม่เห็นอะไร ไม่เห็นบ่อน้ำ ไม่เห็นจอมปลวก ไม่เห็นผ้าเหลืองหรือผ้าสีอื่นใดหรอก ความศรัทธา ความศักดิสิทธิ์มันอยู่ที่ใจที่ละเอียดอ่อน แต่จิตใจที่หยาบและรุนแรงมากอยู่เหนือทุกสิ่งอยู่แล้ว เจ้าแห่งต้นไม้ เจ้าป่าเจ้าเขาก็สัมผัสผัสความหยาบนั้นไม่ได้เช่นกัน
ถ้าจะจริงอย่างเพื่อนว่า
คำถามสุดท้ายเธอถามฉันว่า ไม้มากมายเขาจะเอาไปไหน
“ไม่รู้จริง ๆ แต่ถึงอยากรู้ก็คงไม่มีใครบอก”
หมายเหตุ : ถ่ายภาพโดย ตั๊ก เล่าเรื่องพบเห็น โดย วิมายา