บั้นปลาย

แกชื่อยายอิ่ม

ผู้เคยเฉิดฉายในวงสังคม เพราะคัดสรรเฉพาะสามีรวย หนีออกจากบ้านไปมีผัวตั้งแต่อายุสิบสอง

ผ่านมาสี่สิบกว่าปี มีผัวมากี่คน คงนับได้ยากเสียแล้ว

พอยายอิ่มแก่ตัวลูกก็หนีหาย ต่างคนต่างไป ไม่มีใครเลี้ยง สุดท้าย แกคว้าตาหงอก ผู้(อ้างว่า)เป็นผู้ดีเก่ามาไว้หาเลี้ยงจนได้

สมัยสาวๆ ยายอิ่มได้มรดกจากพ่อแม่ไปเยอะ แต่ขายกินจนหมด แกมีชื่อเสียงมากด้านความคด ในข้องอในกระดูก ถึงขนาดที่ แม้แต่พี่น้องด้วยกันก็ยังโดน จนต้องตัดพี่ตัดน้องกันนั่นแหละ

ในที่สุด พอแก่ตัวไม่มีที่จะอยู่ ต้องมาบีบน้ำตาขอที่จากแม่เฒ่า ซึ่งแม่เฒ่าแกก็ค่อยอยากจะให้ เพราะให้ไปมากแล้ว (แต่เอาไปขายกินหมด) แล้วแกก็ตั้งใจว่าจะเอาไว้แบ่งให้หลานๆ ที่ดูแลแก

สุดท้ายด้วยความสงสารลูก แม่เฒ่าก็จำต้องขายให้ในราคาถูกๆ กะว่าจะได้พอมีเงินเก็บไว้ใช้ในยามชราบ้าง ทว่า เมื่อปลูกบ้านเสร็จ ยายอิ่มกลับทำเฉย เบี้ยวเงินค่าที่ของแม่ตัวเองซะงั้น

ก่อนแม่เฒ่าจะตาย แกบอกหลานๆ ไว้ว่า แกแช่งไว้แล้ว ใครเบี้ยวเงินแกขอให้มันมีอันเป็นไป

ตอนงานศพแม่เฒ่า ยายอิ่มแทบไม่มาดูดำดูดี ไม่ช่วยเงินสักบาท ไม่ออกแรงช่วยอะไรทั้งสิ้น

ชะรอยคำแช่งของคนแก่จะมีผล ยายอิ่มทำอะไรไม่เคยรอด

ขายข้าวแกง ก็ขออาศัยที่หน้าบ้านหลานสาว แต่ไปใช้ไฟใช้แก๊สเขาไม่เคยให้เงิน ไหว้วานหลานเขยไปขนของก็ไม่เคยให้ค่าน้ำมัน มากินมาใช้ที่บ้านหลานสาวตลอด แถมหยิบฉวยข้าวของในบ้านเขาไปใช้ก็ไม่เคยคืน แต่พอหลานสาวจะขอมะม่วงกินสักลูก สะบัดหน้าหนีเหมือนคนไม่รู้จักกัน

แรกๆ ข้าวแกงก็ขายดีแม้จะแพงไปหน่อย แต่แล้วยายอิ่มก็เริ่มเป็นแผลที่ขาเหวอะหวะ เรื้อรังรักษาไม่หาย แกบอกว่าแกเป็นเบาหวาน แต่ชาวบ้านคิดว่า เอ ไอ ดี เอส แน่ๆ เลยไม่มีใครกล้ากินของแก สุดท้ายต้องเลิกขาย

ยังไม่พอ ที่หน้าบ้านหลานสาวที่อาศัยขายของ แกยังทำท่าจะฮุบเป็นของตัวเอง หลานสาวเลยจำใจต้องกั้นรั้ว ต่างคนต่างอยู่ดีกว่า

ยายอิ่มตระเวนหางานไปทั่ว แต่ไม่มีใครให้ทำ เพราะเข็ดขามกับนิสัย มีไม่เคยแบ่ง แต่ชอบแย่งคนอื่นกิน แม้จะพยายามคบหากับคนมีตังค์เพื่อหวังผลประโยชน์บ้าง แต่คนรวยส่วนใหญ่ก็ไม่โง่ให้แกเอาเปรียบ

หลังๆ ตาหงอก ไปค้าขายที่กรุงเทพฯ ทำให้ยายอิ่มอยู่สบาย วันๆ ไม่ต้องทำอะไร ผัวหาเลี้ยง แถมทำเลี้ยงด้วย ว่ากันว่า ตาหงอกทำพระปลอม ตะกรุดปลอมขาย กระนั้นก็ยังมีคนปัญญาเบาเชื่อว่า ยายอิ่มกับผัว เป็นคนใจพระธรรมะธัมโม

ตาหงอกเองก็เอาเปรียบคนเก่งไม่แพ้ยายอิ่ม แถมยังชอบคุยเขื่อง จนทำให้ชาวบ้านหมั่นไส้

ทุกเช้าแกจะไปนั่งที่ร้านค้าประจำหมู่บ้าน กินกาแฟ (กระป๋อง) พูดถึงงานที่มีคนมาจ้าง แล้วพูดถึงเงินเรือนหมื่นเรือนแสน ถ้ามีใครสนใจไถ่ถาม แกยิ่งคุยฟุ้ง

สังเกตเสียหน่อยก็จะรู้ ถ้ารวยอย่างที่คุย คงไม่ปั่นจักรยานต๊อกๆ อยู่ ซื้อรถเครื่องไว้ใช้สักคันก็ไม่มีใครว่าหรอก

วันหนึ่ง ยายอิ่ม ติดจานดาวเทียม ต่อห้องให้นายอู๊ดลูกชาย กับเมียที่จะย้ายมาอยู่ด้วย ซึ่งในเวลาต่อมา ยายอิ่มคงจะคิดได้ว่า ไม่น่าเลย

นายอู๊ด ลูกชายยายอิ่ม ชาวบ้านรู้จักกันดี ในฐานะของคนที่ “คุณก็รู้ว่าไม่ควรไปยุ่ง” เพราะได้นิสัยแม่มาเต็มๆ ดูเหมือนจะคูณสองเสียด้วย

ขณะที่ยายอิ่มโกงอย่างเงียบๆ แต่นายอู๊ด โกงแบบซึ่งๆ หน้า ยืมเงินใครก็ชักดาบเฉยๆ เสียอย่างนั้น เงินร้อยเงินพัน ไม่เคยใช้คืน จนใครต่อใครเขารู้กันทั่ว กระทั่งญาติพี่น้องยังระอา ถ้าใครไม่ช่วย ไม่ให้ยืมเงิน นายอู๊ดก็จะตัดพ้อด้วยประโยคคลาสสิก

“...ไม่เอาพี่เอาน้องเลย...”

ขณะที่ญาติๆ เริ่มคิดได้แล้วว่า พี่น้องแบบนี้ ไม่เอาเสียดีกว่า

นายอู๊ดเคยเมาเข้าไปยืมตังค์ญาติแล้วเขาไม่ให้ ก็ตามไปชกเขาถึงในบ้าน นายอู๊ดเกือบจะต้องไปนอนในคุก ถ้าผู้ใหญ่ไม่มาขอไว้

นายอู๊ดเคยก่อความเดือดร้อนไปทั่ว ไปอยู่ที่ไหนก็ไม่รอด เพราะปากดี แต่ไม่เคยทำความดีพฤติกรรมก็ใกล้เคียงโจรเข้าไปทุกขณะ ต่างตรงที่ไม่ได้เอาปืนไปจี้เท่านั้น

ร้ายยิ่งกว่านั้น ใครๆ ก็รู้ว่า นายอู๊ดเป็น “จ๊อกกี้” ชอบควบม้าเป็นประจำ แม้ตอนนี้จะราคาเม็ดละหลายร้อย แต่คนมันติดเสียแล้วก็ต้องหามาจนได้ เล่นเองไม่พอ ยังเอามาขายให้เด็กวัยรุ่นในหมู่บ้านติดงอมแงมไปตามๆ กัน

ตามแบบของคนเล่นของ เล่นมากเข้างานการก็ไม่ทำ เคยรับจ้างญาติทำงานในตลาดสบายๆ ก็ไม่ไป นอนอยู่บ้านให้ภรรยาหาเลี้ยง วันๆ เพื่อนฝูงแวะเวียนมาหา ทีละคนสองคน มาแล้วก็แวะเวียนเข้าไปในห้อง ทำอะไรกันเงียบๆ อยู่พักหนึ่ง ก็กลับออกไป

ตั้งแต่นายอู๊ดมาอยู่บ้านยายอิ่ม เพื่อนบ้านต้องระวังข้าวของให้ดี เผลอเมื่อไรมันขนไปขายหน้าตาเฉย

คนที่เดือดร้อนคือยายอิ่ม กับตาหงอก กลัวว่าสักวันจะมีแขกที่ไม่ได้รับเชิญมาเคาะประตู ถ้าเปิดมาเป็นเจ้าหน้าที่ตำรวจ คงต้องทรุดตัวลงกราบสถานเดียว

ทั้งนายอู๊ดเองก็ไม่เคยเกรงใจใครทั้งสิ้น อย่าว่าแต่ห้ามปรามหรือตักเตือนเลย อยู่ๆ ไปคิด(เอาเอง)ว่าตัวเองเป็นเจ้าของบ้าน ชี้นิ้วสั่งตาหงอกให้ทำกับข้าวให้ จนตาหงอกชักจะเหลืออด ต้องบ่นออกมาดังๆ ว่า

“...ถ้าไม่ไหว กูก็ไปละโว้ย...”

นั่นคือ ถ้าทนไม่ไหวแกก็กลับไปอยู่เมืองกรุง สบายใจกว่า ทำมาหากินสะดวกกว่า

ยายอิ่มเองก็เริ่มจะคิดได้ว่า ตัดสินใจผิดที่ให้ลูกชายมาอยู่ด้วย เพราะนิสัยที่ติดตัวมันมาตั้งแต่เกิด ไม่เคยเปลี่ยนเลย เงินมันหามาได้ก็ไม่เคยให้แม่สักกะบาทเดียว ถ้าตาหงอกหนีกลับไปอยู่กรุงเทพฯ ยายอิ่มก็หมดสิ้นทุกอย่าง เพราะทุกวันนี้ ตาหงอกหาเลี้ยงทั้งนั้น

ในที่สุด ยายอิ่มก็เริ่มเปรยกับญาติที่มีเงินว่าอยากจะขายบ้าน กลับไปอยู่กรุงเทพฯ

เหตุผลนั้นถึงไม่บอกก็รู้ ยายอิ่มอยากจะย้ายหนีลูกชาย เพราะไล่มัน มันก็คงไม่ไปแน่ๆ

ชาวบ้านนินทากันหน้าร้านขายหมู

“...ยายอิ่มทำกับแม่ตัวเองไว้ยังไง ตอนนี้ไอ้อู๊ดทำกับยายอิ่มยิ่งกว่าเสียอีก...”

เดี๋ยวนี้ พอตาหงอกจะเข้ากรุงเมื่อไร ยายอิ่มก็หวาดระแวงทุกครั้ง กลัวตาหงอกจะทิ้งแกไป ขณะที่ไอ้ลูกชายตัวดี ก็ไม่รู้วันไหนมันจะพาตำรวจเข้าบ้าน หรือจะพาความเดือดร้อนอะไรมาให้อีก

ไปๆ มาๆ จะพลอยซวยติดร่างแห เข้าตะรางตอนแก่ยิ่งแย่หนัก

คนเรายิ่งอายุมาก ความเสื่อมยิ่งเข้าครอบงำ

ร่างกายเสื่อมมันก็เป็นธรรมดาของสังขาร ไม่อาจฝืนได้

แต่จิตใจคนเรานั้น หากไม่พยายามยกขึ้นให้สูง มันก็จะเสื่อมเร็วยิ่งกว่าร่างกายเสียอีก

ไม่ว่าจะเป็นครอบครัวไม่น่าคบแบบบ้านๆ อย่างยายอิ่มกับตาหงอก หรือ ครอบครัวอดีตผู้นำที่กำลังเผชิญชะตากรรม “ฟ้าเคืองสันหลัง” ดูๆ ไปก็คล้ายกัน

บั้นปลายชีวิตที่เต็มไปด้วยกิเลศ เต็มไปด้วยความเห็นแก่ตัว

กับบั้นปลายชีวิตที่วางได้ ละได้

แตกต่างกันแค่ไหน

เราทุกคนมีสิทธิ์เลือกอย่างเท่าเทียม