x

บทเพลงจากนกเขาป่า

ชิ สุวิชาน

บทเพลงจากนกเขาป่า

ผมบันทึกเรื่องราวชีวิต ผ่านกาลเวลา การบอกเล่า  และประสบการณ์จริง
เหมือนซอกอร้องเรียกตัวเองอยู่ที่ขุนห้วย  หวังแต่เพียงการผ่านมาได้ยิน  ได้รับรู้  รับฟัง 
ว่ามีอะไรเกิดขึ้น  ณ  ที่แห่งนั้น  ถิ่นกำเนิด  ถิ่นที่อยู่ที่กิน  และจะเป็นที่ตาย 
วันนี้  นกเขาป่าตัวหนึ่งกำลังบินข้ามพรมแดนป่า  เพื่อบอกเล่าความเป็นไปในที่แห่งนั้น

ชิ สุวิชาน  

สุวิชาน พัฒนาไพรวัลย์ หนุ่มปวาเก่อญอ จากดินแดนมูเส่คี ดินแดนป่าสนวัดจันทร์ อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ 
เขาคือ ศิลปิน ปวาเก่อญออีกคนหนึ่งที่พาชีวิตพร้อม "เตหน่ากู" เครื่องดนตรีโบราณคล้ายพิณ เที่ยวท่องไปหลายดินแดน เหมือนดั่งนกเขาป่าที่บินผ่านข้ามขุนเขา ลำห้วย ป่าสน บ้างพลัดลงสู่เมืองใหญ่ เพื่อขับขานบทเพลงชีวิตให้ผู้คนได้รับรู้และเข้าใจ ธรรมชาติ สรรพสัตว์ ชนเผ่า หรือคนเมือง ว่าแท้จริงแล้ว มนุษย์นั้นอยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างพึ่งพากันและกันได้อย่างสอดคล้องและสัมพันธ์กัน

เขาออกเทปเพลงชุดหนึ่ง ชื่อ "เพลงนกเขาป่า" และกำลังผลิตงานเพลงชุดที่สองอย่างขะมักเขม้น
และคอลัมน์ "บทเพลงจากนกเขาป่า" ในประชาไท เป็นอีกพื้นที่หนึ่ง ที่เขาอยากสื่อสารให้ผู้คนได้รับรู้

บทเพลงต้องห้าม (15)

"ที่จะร้องให้ฟังต่อไปนี้เป็น ธา ปลือ ร้องเพื่อให้คนเป็นรู้ว่าคนตายได้ตายเพื่อไปที่อื่นแล้ว ร้องเพื่อให้คนตายรู้ว่าตัวว่าได้ตายและต้องไปอยู่อีกที่แล้ว ในวันที่ไม่มีคนตายห้ามพูดห้ามร้องเด็ดขาด ไม่ว่าในบ้าน ใต้ถุนบ้านหรือที่ใดก็ตาม ในวันที่มีคนตายนั้นต้องร้อง"
พือพูดก่อนร้อง พือหยิบไมโครโฟน หันมาทางผม ผมจึงเริ่มบรรเลงเตหน่า


"โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                       โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

โถ่ โก รา เนอ โหม่ ลา เล                       ปลือ เออ เนอ เหม่ เก

ดู ลอ หร่า เหน่ เก เตอ เก                       เก เลอ ดู เตอ วอ

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

เนอ ที คี แกะ เปอ ที ถ่า                         เนอ ที ถ่า แกะ เปอ ทีคี

เนอ หมื่อ ถ่อ แกะ เปอ หมื่อ นึ                 เนอ หมื่อ นึ แกะ เนอ หม่อ ถ่อ

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

เนอ เส่ กี่ เปอ เส่ จ๊อ คี                          เนอ เส่ จ๊อ แกะ เปอ เส่ กี่

เนอ หมื่อ หล่อ เหน่ เปอ เต่อ แล              เนอ แว หล่อ เต่อ เหม่ เปอ แว

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

เนอ หมื่อ ชา แกะ เปอ หมื่อ นา                เนอ หมื่อ นา แกะเปอ หมื่อ ชา

เนอ แกละ หมื่อ แกะ เปอ ปา ปู                เนอ แกละ โป แกะ เลอ ปวา ปู

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

เนอ แหมะ ถี่ เตอ ลอ คะ ปวา                  เปอ แหมะ ถี่ เตอ ลอ คะ นา

เนอ หล่อ โอะ เปอ โอะ เต่อ เซ                เปอ หล่อ โอะ เนอ โอะ เต่อ เซ

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

.................................                       ..................................ฯลฯ"

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

นกโกรา แม่เฝ้าถามหาเจ้าแล้ว                  เจ้าจงกลับไปเถิด

อย่าไปทางดูลอหร่า(นรก)                       จงกลับไปทางดูเตอวอ(สวรรค์)

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

ต้นน้ำของเจ้าเป็นสบน้ำของเรา                 สบน้ำของเจ้าเป็นต้นน้ำของเรา

ตะวันออกเจ้าเป็นตะวันตกเรา                   ตะวันตกเจ้าเป็นตะวันออกเรา

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

รากไม้เจ้าเป็นยอดไม้เรา                        ยอดไม้เจ่าเป็นรากไม้เรา

ที่หากินเจ้าเราไม่ไปผ่าน                         ที่ทำกินเจ้าเราไม่ใช่ของเรา

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

กลางคืนเจ้าเป็นกลางวันเรา                     กลางวันเป็นกลางคืนเรา

ทางเดินเจ้าเป็นหุบเหวเรา                        เส้นทางเจ้าเป็นป่าทึบเรา

 

โยเอ โย ออ เอ เอ เอ เอ                        โย ออ โย เอ ออ ออ ออ ออ

สิ่งที่เจ้าเห็นไม่เหมือนเรา                        สิ่งที่เราเห็นตรงข้ากับเจ้า

ที่อยู่เจ้าเราอยู่ไม่ได้                              ที่อยู่เราเจ้าอยู่ไม่ได้

 

พือส่าอุเง ติดลมจนไม่ยอมหยุด ผู้ดำเนินรายการมองหน้าผมส่งสัญญาณให้หยุด ผมพยายามบอกพือว่า ให้หยุด แต่ผมไม่แน่ใจว่าแกไม่ได้ยินหรือว่าแกไม่สนใจ แกบรรเลงของแกต่อเรื่อยๆ จนผมต้องหยุดบรรเลงเตหน่าและหยุดร้องตามแก พือจึงหยุดและมองหน้าผมแบบงงๆ เหมือนคนที่กินข้าวยังไม่อิ่มแต่มีคนมาเก็บอาหารเสียก่อน

 

ผมดึงมือของพือแล้ว ค่อยๆ อธิบายให้แกเข้าใจ

"เค้าอยากให้เราร้องเป็นตัวอย่างเพียงนิดเดีวครับ พือ"

"เออ เออ เออ นิดเดียวก็ไม่เป็นไร ไปส่งพือที่บ้านก่อนนะ พืออยากไปนอนพัก" ผมจึงหาเด็กเพื่อไปส่งพือ

 

"ถ้ากลับบ้านอย่าลืมไปหาพือที่บ้านนะ พือมีนิทานบางเรื่องอยากเล่าให้ฟัง" พือบอกผมก่อนซ้อนท้ายจักรยานยนต์เด็กที่ไปส่งพือที่บ้าน

 

 

 

บล็อกของ ชิ สุวิชาน

บทเพลงต้องห้าม (19)

ชิ สุวิชาน
ผมฝ่าชุมชนมูเจะคีหลายชุมชน ซึ่งล้วนแล้วแต่ปรากฏร่องรอยเล็บตีนเล็บมือรวมทั้งเริ่มเห็นมูลอันเป็นของเสียแห่งระบบทุนนิยมที่ถ่ายทิ้งเอาไว้ในชุมชนปกาเกอะญอที่มีอายุหลายร้อยปีแห่งนี้ และมีแนวโน้มที่ทรัพยากรธรรมชาติ ผู้คนและวัฒนธรรมจะถูกกลืนกินเป็นอาหารอันโอชะมากขึ้นเรื่อยๆ  เมื่อได้มีโอกาสกลับมา พอมาถึงหมู่บ้านแรกของชุมชนปกาเกอะญอในบริเวณมูเจะคี ทันทีที่ได้สัมผัสมันเหมือนได้กลับคืนสู่รัง ได้เติมเต็มสิ่งที่ขาดหายไปตอนอยู่ในเมือง เมื่อผ่านชุมชนแต่ละหมู่บ้านจะพยายามมองรถทุกคันที่ผ่าน มองคนทุกคนที่เจอว่าเป็นเพื่อนเราหรือเปล่า? ลุง ป้า น้า อา หรือเปล่า? ญาติพี่น้องหรือเปล่า?…

บทเพลงต้องห้าม (18)

ชิ สุวิชาน
 หลังเสร็จงานศพ ความรู้สึกจำใจจากบ้านมาเยือนอีกครั้ง  แต่การกลับบ้านครั้งนี้แม้จะเห็นการเปลี่ยนแปลงหลายอย่างโดยเฉพาะในวิถีประเพณี ที่มีคนตายในชุมชน  ได้เห็นสภาพของป่าช้าที่ถูกผ่าตัดตอนแล้วพยายามเปลี่ยนอวัยวะชิ้นส่วนใหม่จากภายนอกเข้ามาแทนที่ 

บทเพลงต้องห้าม (17)

ชิ สุวิชาน
 โลงศพถูกหย่อนลงในหลุม  ลูกชายที่เป็นศาสนาจารย์และเป็นผู้สืบทอดตำแหน่งศิษยาภิบาลได้จับดินก้อนหนึ่งกำไว้ในมือ  แล้วชูดินต่อหน้าผู้ร่วมงาน"ชีวิตเราถูกสร้างมาจากดิน แล้วพระเจ้าได้เป่าลมหายใจ คือชีวิตสู่เรา การรักษาร่างกายไม่สำคัญเท่ากับการรักษาชีวิต ชีวิตที่แม้ไม่มีร่างกายก็มีชีวิตอยู่ได้ เพราะเมื่อร่างกายเราถูกสร้างมาจากดิน ถูกใช้งานมาระยะหนึ่งก็ต้องเสื่อมและต้องกลับคืนสู่ดิน แต่ชีวิตไม่ได้ถูกสร้างมาจากดิน ชีวิตถูกสร้างมาจากลมหายใจที่มาจากพระเป็นเจ้า ถ้าเรารักษาชีวิตไว้ในขณะที่อยู่บนโลกให้เป็นไปตามพระวจนะของพระเป็นเจ้า…

บทเพลงต้องห้าม (16)

ชิ สุวิชาน
จบพิธีทางคริสต์ศาสนา แขกเหรื่อที่มาต่างทยอยเดินลงบันใด และยืนกองรวมกันที่ลานหน้าบ้านผู้ตาย รถกระบะสองคันซึ่งเป็นของลูกชายศาสนาจารย์ที่จากไปได้แล่นมาแหวกกลุ่มคนที่ยืนอยู่ลานหน้าบ้าน และจอดท่ามกลางวงห้อมล้อมของฝูงชน  "กางเขนนี้คนเอาไม่อยู่ โคตรหนักเลย" เสียงของหนึ่งในชายฉกรรจ์ พูดขึ้นหลังจากนำไม้กางเขนซีเมนต์ขนาดประมาณ 2 เมตรครึ่ง หน้ากว้างประมาณ 6 นิ้วได้ขึ้นไว้บนรถกระบะ ครั้งหนึ่งพระเยซูได้แบกไม้กางเขนของตนเองไปยังภูเขาที่พระองค์จะถูกตรึง ระหว่างทางได้อ่อนระโหยโรยแรง มีชายผู้หนึ่งที่สงสารจึงอาสาช่วยแบก แต่มาครั้งนี้คนเอาไม่อยู่ ผมเพียงแต่นึกในใจว่ากางเขนซีเมนต์นี้…

บทเพลงต้องห้าม (15)

ชิ สุวิชาน
"ที่จะร้องให้ฟังต่อไปนี้เป็น ธา ปลือ ร้องเพื่อให้คนเป็นรู้ว่าคนตายได้ตายเพื่อไปที่อื่นแล้ว ร้องเพื่อให้คนตายรู้ว่าตัวว่าได้ตายและต้องไปอยู่อีกที่แล้ว ในวันที่ไม่มีคนตายห้ามพูดห้ามร้องเด็ดขาด ไม่ว่าในบ้าน ใต้ถุนบ้านหรือที่ใดก็ตาม ในวันที่มีคนตายนั้นต้องร้อง" พือพูดก่อนร้อง พือหยิบไมโครโฟน หันมาทางผม ผมจึงเริ่มบรรเลงเตหน่า

บทเพลงต้องห้าม (14)

ชิ สุวิชาน
ข่าวเรื่องการละสังขารของศาสนาจารย์ผู้ก่อตั้งคริสตจักรมูเจะคีในวัย 96 ปีได้ถูกกระจายออกไป ไม่เพียงแค่ในพื้นที่มูเจะคีเท่านั้น เชียงราย กาญจนบุรี ซึ่งเป็นที่เกิดและที่เติบโตของพื้นที่อื่นที่เขาเคยเผยแพร่และเทศนาเรื่องราวของพระคริสต์ทั้งในพื้นที่เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ตาก ข่าวการจากไปของเขาไม่เลยผ่านไปได้ งานศพถูกจัดการอย่างดีตามรูปแบบของคริสเตียน ข่าวไปถึงที่ไหนผู้คนจากที่นั่นก็มา คนในพื้นที่กับคนนอกพื้นที่ดูแล้วปริมาณไม่ต่างกันเท่าเลย เหมือนมีการจัดงานมหกรรมบางเกิดขึ้นในชุมชน ลูกหลานที่ไปทำงานจากที่ต่างๆ ของเขาก็มากันอย่างพร้อมหน้าพร้อมตา โดยที่งานศพถูกเก็บไปสามคืน

บทเพลงต้องห้าม (13)

ชิ สุวิชาน
พี่นนท์เล่าให้ฟังว่า หลังจากที่ได้ฟังพาตี่ทองดี จึงร้องเพลงธาปลือให้ฟัง จนกระทั่งถึงท่อน โย เย็นนั้นระหว่างงาน พี่นนท์จึงถามคำแปลของเพลงเหล่านั้น หลังจากเสร็จงานนั้นเพลงเส่อเลจึงมีการต่อเติมจนเป็นเพลงขึ้นมาจนได้ “พี่นึกถึงหญิงสาวที่ต้องโตขึ้นมาอย่างลำบาก นึกถึงพัฒนาการการเติบโตของชีวิต ต้องตามพ่อตามแม่ปลูกข้าว กว่าจะโตเป็นสาวต้องผ่านการตรากตรำทำงานอย่างลำบาก พี่เลยจินตนาการการตายของเธอว่า เป็นการเสียชีวิตด้วยไข้ป่า”

บทเพลงต้องห้าม (12)

ชิ สุวิชาน
แม้ว่าฤดูเกี่ยวข้าวมาถึงแล้วแต่ฝนยังคงโปรยปรายลงมาอยู่ คนทำนาได้แต่ภาวนาว่าขออย่าตกตอนตีข้าวก็แล้วกัน เพราะฝนตกตอนตีข้าวนั้นมันยิ่งกว่าค่าเงินลอยตัวเสียอีก ผมเตรียมตัวกลับบ้านอีกครั้งเพื่อกลับไปเกี่ยวข้าว ผืนนาที่เคยวิ่งเล่นตอนเด็กๆกวักมือเรียกผมจากเมืองคืนสู่ทุ่งข้าวเหลืองอีกฤดู ซึ่งก็ได้จังหวะพอดีที่พ่อผมลงมาทำธุระที่เชียงใหม่ ทำให้ผมได้อาศัยรถของพ่อในการกลับครั้งนี้

บทเพลงต้องห้าม (11)

ชิ สุวิชาน
ด้วยความที่อยากให้เกียรติวีรบุรุษในการต่อสู้ของคนที่อยู่กับป่า ทางทีมงานของเครือข่ายกะเหรี่ยงเพื่อวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมจึงเลือกเพลง ปูนุ ดอกจีมู เป็นเพลงเปิดหัวในการประชาสัมพันธ์อัลบั้มเพลงเกอะญอเก่อเรอ ที่แรกที่เราส่งไปคือสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย ท่าเป็นช่วงภาคภาษาชนเผ่า โดยเฉพาะภาษาปกาเกอะญอ ซึ่งมีพี่มานะ หรือบิหนะ เป็นผู้ประกาศข่าวคราวต่างไปถึงพี่น้องปกาเกอะญอในเขตภูเขา หลังจากที่เพลงถูกเปิด มีพี่น้องปกาเกอะญอจากที่ต่างๆโทรมาแสดงความเห็นมากมาย “ส่วนใหญ่เค้าบอกว่า เค้าชอบเพลงนี้มาก แต่เค้าขอร้องมาว่า ถ้าถึงท่อนที่เป็น ธาโย ช่วยปิดเลยได้มั้ย เพราะเขค้าฟังแล้วขนลุก…

บทเพลงต้องห้าม(10)

ชิ สุวิชาน
มีผู้อาวุโสปกาเกอะญอ                  แห่งหมู่บ้านโขล่ เหม่ ถ่า ผู้ซึ่งไม่มีชื่อเสียงเรืองนาม              เขาคือ พาตี่ ปูนุ ดอกจีมูอยู่กับลูก อยู่กับเมีย                     ตามป่าเขาลำเนาไพรท่ามกลางพืชพันธุ์แมกไม้              ทั้งคน ทั้งป่าและสัตว์ป่าทำไร่หมุนเวียน ทำนา …

บทเพลงต้องห้าม (9)

ชิ สุวิชาน
เพื่อเป็นการรำลึกแห่งการครบรอบการจากไป 1 ปี ทางเครือข่ายกะเหรี่ยงเพื่อวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม ได้มีความประสงค์ในการจัดงานเพื่อรำลึกถึงพาตี่ปุนุ ซึ่งถือเป็นวีรบุรุษในการต่อสู้เพื่อคนอยู่กับป่าคนหนึ่ง โดยเครือข่ายกะเหรี่ยงเพื่อวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม ได้มีการผลิตซีดีเพลงชุดหนึ่ง โดยมีพาตี่อ็อด วิฑูรย์ เป็นผู้ดูแลเนื้อร้องทำนองขับร้อง "ช่วยแต่งเพลง เกี่ยวกับปุนุ ให้หน่อย พาตี่แต่งไม่ทันแล้ว" พาตี่อ็อดมาบอกผม ผมจึงลงมือเขียนเพลงปูนุด้วยความรู้สึกเป็นเกียรติอย่างยิ่ง ซึ่งเป็นเพลงแรกที่ผมเขียนถึงคนตาย และต้องพูดถึงเหตุการณ์ในการตายของเขาด้วย จึงทำให้ผมนึกถึงบทเพลงคร่ำครวญในงานศพ…

บทเพลงต้องห้าม (8)

ชิ สุวิชาน
ปี 2540 สถานการณ์การต่อสู้ของชุมชนที่อยู่กับป่าร้อนระอุขึ้นมาอีกระลอก เมื่อรัฐบาลของนายหัว ชวน หลีกภัย ได้มีนโยบายอพยพคนออกจากป่า นั่นหมายถึงชะตากรรมวิถีของคนอยู่กับป่าจะถูกเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่หลวง ชุมชนเดิม ที่อยู่ ที่ทำกินเดิมนั้นจะกลายเป็นเพียงที่ที่เคยอยู่เคยกินเท่านั้น ตัวแทนขบวนคนอยู่กับป่าจึงมีการขยับเคลื่อนสู่หน้าทำเนียบรัฐบาลอีกครั้ง โดยมีเครือข่ายกลุ่มสมัชชาคนจนจากภาคต่างๆมาสมทบอย่างครบครัน กลายเป็นชุมชนคนจนหน้าทำเนียบโดยปริยาย “ลูกหลานไปเรียกร้องสิทธิหลายครั้งแล้ว ไม่ได้สักที คราวนี้ฉันต้องไปเอง ถ้าเรียกร้องไม่สำเร็จฉันจะไม่กลับมาเด็ดขาด”…
↑