Skip to main content

รุ่งเช้าวันที่ 10 กันยาฯ ทีมทั้งหมดเริ่มซ้อมเพื่อทบทวนกระบวนท่าฟ้อน ท่ารำ ท่วงท่าทำนอง จังหวะจะโคน ก่อนตระเวนออกศึก การซ้อมเริ่มต้นด้วยเพลงในอัลบั้มหิมพานต์ 2nd World ของพี่ทอด์ด ทองดี ต่อด้วยเพลงของ ซอ สมาชิกวง the sis ตามด้วยเพลงของลานนา คัมมินส์ รวมทั้งเพลงของมือระนาดและมือโปงลาง หมอแคน จนมาปิดท้ายที่เพลงของผม

\\/--break--\>

 

ผมเลือกเอาเพลง “แบแล” มาแจมกับวงเพื่อความสนุกสนาน โดยมีการส่งซีดีเพลงให้นักดนตรีได้ฟังก่อนหน้านั้น เมื่อถึงเวลาซ้อมวงปรากฏว่าไม่มีใครไปแกะเพลงผมเลย ผมเซ็งนิดหน่อยเพราะรู้สึกว่าไม่ค่อยมีการใส่ใจเพลงผมที่ส่งไปให้เท่าที่ควร ผมไม่แน่ใจว่ามีการเอาไปฟังบ้างหรือเปล่า อย่างไรก็แล้วแต่ต้องนั่งวาดโครงเพลงให้นักดนตรีในวง ณ บัดนั้น

 

เริ่มต้นจากกลอง เพราะในเพลงมีท่อนย้ำมากแต่คอร์ดมีไม่กี่คอร์ด กว่าจะเข้าใจและเล่นกันได้จบเพลงเล่นเอาเหงื่อตกเหมือนกัน เพราะนักดนตรีต้องทำงานหนัก พวกเขามิได้มีเพียงเพลงผมอย่างเดียว แต่มีเพลงอื่นๆอีกเกือบยี่สิบเพลง เพลงของผมจึงถูกลืมแกะไป แต่สุดท้ายก็สามารถเล่นจนจบเพลงได้

 

ขอบคุณพี่ๆนักดนตรีทุกคนครับ ที่ร่วมเล่นเพลงและให้เกียรติเพลงปกาเกอะญอของผม” ผมยกมือไหว้ขอบคุณสมาชิกวงทุกคนที่ร่วมบรรเลง

 

ขบวนรถตู้สามคันได้พาคณะเดินทางออกจากสแครนตันมุ่งสู่นิวยอร์ก ระหว่างทางฝนตกหนัก กระทั่งข้ามสะพานแม่น้ำก่อนเข้าเมือง ฟ้าปิดมืดจนมองไม่เห็นอะไรนอกจากแสงไฟ รถค่อยๆเลื่อนล้อไปหาเป้าหมาย กว่าจะหาเจอต้องวนหากันหลายรอบ

 

Dorm ร้านแนว World music วันนี้มีการจัดงานรำลึก 8 ปีเหตุการณ์เครื่องบินชนตึกเวิลด์เทรดฯ กับตึกเพนทากอนที่นิวยอร์ก ซึ่งตามกำหนด คณะเรามีนัดลองเครื่องเสียงในเวลา 5 โมงเย็น แต่เรามาช้าไปห้าสิบนาที มีอีกวงที่มีคิวลองเสียง 6 โมงเย็น เขามาตั้งแต่ 5 โมงครึ่งแต่เขาไม่ลองเครื่อง เขารอจนกว่าจะถึงเวลา เขาจึงขึ้นลองเสียง จังหวะที่ถึงเวลาของเขา ทางคณะเรายังตั้งเครื่องไม่เสร็จ

 

ขอโทษครับ ได้เวลาวงของผมลองเครื่องแล้วครับ” มือกีตาร์เข้ามาบอกทางคณะเรา

เรากำลังตั้งเครื่องอยู่ และขอเวลาลองซักสองเพลงได้มั้ยครับ?” พี่ทอด์ดบอกมือกีตาร์ฝรั่ง

ผมไม่รู้ แต่นี่เป็นเวลาของผม ผมมารอก่อนเวลาครึ่งชั่วโมง ผมไม่แตะต้องเวลาคุณเลย เอาเป็นว่าผมให้เวลาคุณตั้งเครื่องให้เสร็จ แล้วผมจะเอาเวลาผมคืน” เขาบอกพร้อมเดินเข้าไปนั่งและหยิบเครื่องไม้เครื่องมือของเขาเพื่อเตรียมพร้อมในการลองเสียง

 

มองในแง่การรักษาเวลา การเคารพสิทธิผู้อื่น การรักษาสิทธิของตนเอง ยกมือไหว้ได้เลย แต่หากมองในแง่ความเห็นอกเห็นใจ การเสียสละ การยึดหยุ่น อาจต้องคุยกันใหม่ ยังไงก็แล้วแต่ทางคณะเราไม่ได้ลองเสียง ได้แต่ตั้งเครื่องแล้วรอเล่นอย่างเดียว

 

หนึ่งทุ่มตรง วงดนตรีที่ลองเสียงต่อจากเรา ได้ขึ้นเวทีพร้อมกับฉายภาพโปรเจ็คเตอร์ ตอนแรกผมนึกว่าจะเป็นเพลงประกอบภาพ เพราะมีมือกีตาร์ มือกลอง มือคีย์บอร์ดและมีคนจับไมค์ ตนตรีเริ่มต้นอย่างโหยหวนจากมือกีตาร์ ต่อด้วยคีย์บอร์ดและตามด้วยกลอง แต่ปราศจากเสียงร้อง

 

ภาพบนจอเริ่มปรากฏ คนจับไมค์เริ่มส่งเสียง แต่เป็นเสียงพากย์บรรยายตามภาพเป็นระยะๆ ดนตรีเริ่มเป็น Movie score bar เด่นชัดขึ้นเรื่อยๆ ภาพเหตุการณ์และเรื่องราว 11 กันยาวิปโยค 2001 ในเมืองนิวยอร์ก เมืองเทพีสันติภาพ ไม่อาจลบเลือนจากความทรงจำของคนทั้งหมดในเมืองนี้ ในอเมริกา และคนทั้งโลกได้ เพียง 600 เมตรเท่านั้นจากร้านที่เราเล่นกับตึกเวิลด์เทรดฯ

 

ประมาณ 40 นาที เรื่องราวการรำลึกเหตุการณ์ 11/09/09 ที่ถูกเล่าได้จบลง ในร้านมีทั้งฝรั่งและคนไทยในอเมริกามาร่วมงาน ผู้ดำเนินรายการประกาศแนะนำการแสดงดนตรีที่เดินทางมาพร้อมสีสันจากตะวันออกของโลก

 

หิมพานต์ 2nd world from Thailand” จบประโยคนี้ ทอด์ด ทองดี หรือทอด์ด ลาเวลล์ ได้ขึ้นเวที
คอนเซ็ปของ หิมพานต์ 2nd world คือการอยู่ร่วมกันของสัตว์ต่างๆ นานาในที่เดียวกันมีทั้งสิงห์ เสือ นก ปลา และอื่นๆ ผมคิดว่าคนก็เช่นเดียวกัน เรามีโลกที่หนึ่ง เรามีโลกที่สาม โลกใหม่ของเราน่าจะเป็นโลกที่สองที่มนุษย์ทุกสีมาอยู่ร่วมกันได้ พ่อผมเคยสอนผมว่าสีทุกสีมีคุณค่า มีความหมาย มีประโยชน์ ต้องรู้จักหยิบมาใช้ แล้วมันจะปรากฏเป็นพลังในตัวของมันเอง

 

วันนี้เรานำสีสันจากชาติพันธุ์บนดอยทางภาคเหนือของประเทศไทย มาพร้อมปรัชญาชีวิต บทเพลงและเครื่องดนตรีที่คนที่นี่ไม่เคยได้ยินได้เห็นมาก่อน คนไทยเรียกเขาว่า กะเหรี่ยง ฝรั่งเรียกคาเรน แต่เขาเรียกตัวเองว่าคนปกาเกอะญอ ขอเชิญพบกับเตหน่ากูและคนปกาเกอะญอ” หลังทอด์ดประกาศ เตหน่ากูได้ปรากฏโฉมบนเวทีเป็นการนำร่องของการแสดงในอเมริกา

 

สามเพลงที่เตหน่ากู ได้บอกเล่าเรื่องราวของเผ่าพันธุ์ และชุมนตนเองจบลง เตหน่ากูยังไม่เสร็จงานเพียงเท่านั้นมีการแจมกับดนตรีจากภาคอื่นๆ  หลังจบงานคนไทยในนิวยอร์กต่างแห่กันมาถ่ายรูปกับดาราไทย ทั้งลานนา ซอ The sis และพี่ทอด์ด ทำให้เกิดบรรยากาศร้านชุลมุนนิดหน่อย

 

เตหน่ากูถอยฉากออกมา เก็บเครื่องไม้เครื่องมือและอุปกรณ์ดนตรีต่างๆ กระทั่งมีนักดนตรีฝรั่งสองสามคนเดินเข้ามาหา

This is the lute, you play lute oh! Beautiful, you are the man!” เขาพูดพร้อมชี้มือมาที่เตหน่ากูและมาจับมือผม

Yes I’m the man not woman.” ผมตอบเขา และเขาหัวเราะดังลั่น จนพี่ทอด์ดหันมามองที่ผมกับเขา

เวลาฝรั่งเขาพูดกับคุณว่า you are the man มันหมายถึงคุณสุดยอด หรือคุณทำได้ดีมากอะไรทำนองนั้น ไม่ใช่คุณเป็นผู้ชาย และที่คุณตอบเขาคุณกำลังบอกว่า ใช่ผมเป็นผู้ชาย ผมไม่ได้เป็นผู้หญิง เขาจึงขำมากเลย” พี่ทอด์ด อธิบายให้ฟัง

จริงๆ ผมรู้ แต่ผมพูดเพื่อเล่นมุกกับเขาเฉยๆ” ผมบอกพี่ทอด์ด

เอ้า เหรอ มุกคุณนี่ร้ายกาจนะ” พี่ทอด์ดหัวเราะ

แน่นอน” ผมบอกเขาพร้อมแลบลิ้นนิดหน่อย เพื่อให้เขารู้ว่าสิ่งที่ผมพูดจริงหรือไม่จริง แต่สิ่งที่น่าสนใจคือ เมื่อนักดนตรีฝรั่งเห็นเตหน่ากู เขาไม่ได้เรียกว่า “Harp” หรือพิณ แต่เรียกว่า "Lute” เป็นสิ่งที่ต้องค้นหาต่อว่า Lute มันคืออะไรมีที่มาที่ไปเป็นอย่างไร? และมันเกี่ยวข้องกับเตหน่ากูอย่างไร?

 


วงที่เล่นและเล่าเรื่องเหตุการณ์
11/09/01

 


ข้อความบนจอโปรเจ็คเตอร์ 1

 


ข้อความบนจอโปรเจ็คเตอร์
2

 


เรื่องดำเนินไปพร้อมภาพและเสียง

 


เวทีแรกของเตหน่ากู ใน
USA. กลางเมืองนิวยอร์ก

 

 

บล็อกของ ชิ สุวิชาน

ชิ สุวิชาน
“ตั้งสายได้แล้ว วิธีการเล่นล่ะ?” ลูกชายกำลังไฟแรงอยากเรียนรู้ “ใจเย็นๆ ก่อนอื่นต้องฝึกร้องเพลงให้ได้ก่อน ถ้าร้องเพลงไม้ได้ จำทำนองเพลงไม่ได้ จะเล่นได้ไง” พ่อค่อยๆสอนลูกชาย “เอางี๊ เดี๋ยวพ่อจะสอนเพลงพื้นบ้านง่ายๆที่ผู้เฒ่าผู้แก่ชอบร้อง ชอบเล่นและชอบสอนเด็กบ่อยๆ ซักสองสามท่อนนะ” แล้วพ่อก็เริ่มเปล่งเสียงร้องและให้ลูกชายร้องตามที่ละวรรค
ชิ สุวิชาน
พ่อได้ดื่มชาในกระบอกไม้ไผ่จนหมดไปกว่าครึ่งหนึ่ง แล้วจึงวางลง“เดิมทีนั้น เตหน่ากูมีจำนวนสายเพียง 5-7สาย แต่ต่อมาได้มีการเพิ่มเติมสายในการเล่นเป็น 8-9สายหรือ 10-12หรือมากกว่านั้นก็ได้” พ่อหยิบเตหน่ากูและเล่าให้ลูกชายฟัง“ทำไมจำนวนสายไม่เท่ากันล่ะ?” ลูกชายถามผู้เป็นพ่อ“มันขึ้นอยู่กับความชอบและความถนัดของผู้เล่นแต่ละคน ชอบและถนัด 7 สายก็เล่น7 สายชอบน้อยกว่านั้นก็เล่นน้อยกว่าก็ได้ หรือชอบมากกว่านั้นก็เล่นมากกว่านั้นก็ได้” พ่อตอบสิ่งที่ลูกชายสงสัยในการตั้งสายเตหน่ากูแบบไมเนอร์สเกล (Minor scale) นั้นเริ่มจาก 5-7 สายโดยมีตัวโน๊ตหลักตามไมเนอร์สเกลอยู่ 5 โน้ต ได้แก่ โด (D) เร (R)  มี (M) โซ (S) ลา…
ชิ สุวิชาน
ความมืดกลับมาทำหน้าที่อีกครั้ง เช่นเดียวกับไม้เกี๊ยะที่มาจากแกนไม้สนสองใบต้องถูกเผาเพื่อผลิตแสงสว่างในครัวบ้านปวาเก่อญออีกครั้ง กาต้มน้ำที่ดำสนิทด้วยคราบเขม่าควันไฟถูกตั้งบนเหล่อฉอโข่อีกครั้ง กลิ่นชาป่าขั้วหอมทำให้โสตประสาทกระปรี่กระเปร่าขึ้นมาพร้อมเข้าสู่บรรยากาศการเรียนรู้ภายในบ้านไม้ไผ่หลังเดิมเตหน่ากู คืออุปกรณ์การเรียนรู้ถูกเตรียมไว้เพื่อใช้ในการเรียนรู้ ของพ่อซึ่งเป็นผู้สอนหนึ่งตัว ของลูกซึ่งเป็นผู้เรียนหนึ่งตัว รูปร่างลักษณะเตหน่ากูแม้ไม่เหมือนกันทั้งหมด แต่ก็มีรูปทรงที่คล้ายๆกัน  มีตัวท่อนไม้ใหญ่ และมีกิ่งไม้ที่โค้งงอเมื่อพ่อเห็นว่าลูกชายพร้อมที่จะเริ่มการรับความรู้แล้ว …
ชิ สุวิชาน
“พี่น้องครับ พี่ชายคนนี้ยังคงทำหน้าที่ต่อ ณ ตรงนี้ครับ ขอมอบเวทีต่อให้พี่ครับ” ผมพูดจบผมกลับไปที่นั่งของผมเพื่อเป็นคนดูต่อแม่น้ำสายนี้ยังคงไหลไปตามกาลเวลาฯ....................................................ฉันผ่านมา  ผ่านมาทางนี้ ผ่านมาดูสายน้ำ.............ได้รู้ได้ยิน..............ฯบทเพลงแรกผ่านไปต่อด้วยสาละวิน สายน้ำตาเสียงปืนดังที่กิ่วดอยลูกชายไปสงครามเด็กน้อยผวาตื่น(ทุกคืนๆ)
ชิ สุวิชาน
“ผมมีเพื่อนปกาเกอะญอมาด้วยคนหนึ่ง” ผมบอกกับคนดูผมได้ไปพบ และได้ไปฟัง เพลงที่เขาร้อง ณ ริมฝั่งสาละวิน ทำให้ผมเกิดความประทับใจในท่วงทำนองและความหมายของบทเพลงรวมทั้งตัวเขาด้วยผมทราบมาว่าตอนนี้เขาอยู่ที่เมืองเชียงใหม่  ผมจึงไม่พลาดโอกาสทีจะชักชวนเขามาร่วม บอกเล่าเรื่องราวของชนเผ่า ผ่านบทเพลงที่ผมประทับใจ ซึ่งแรก ๆ นั้น เขาแบ่งรับ แบ่งสู้  ที่จะตอบรับการชักชวนชองผม แต่ผมก็ชักแม่น้ำทั้งห้า จนเขาหมดหนทางปฏิเสธ“ผมไม่คุ้นเคยกับการร้องเพลงต่อหน้าคนมาก ๆ นะ” เขาออกตัวกับผมก่อนวันงาน แต่เมื่อถึงวันงานเขาก็ไม่ทำให้ผมผิดหวัง เขาเดินออกมาแบบเกร็งๆ และประหม่าอย่างเห็นได้ชัด เขาจะยืนตรงก็ไม่ใช่…
ชิ สุวิชาน
ณ ห้องเล็กๆ แถวสี่แยกกลางเวียง เมืองเชียงใหม่ เก้าอี้ถูกเรียงเป็นแถวหน้ากระดานประมาณร้อยกว่าตัว  ข้างหน้าถูกปล่อยว่างเล็กน้อยสำหรับเป็นพื้นที่ตั้งเครื่องเล่นดีวีดีและโปรเจคเตอร์เพื่อฉายสารคดี ใกล้เวลานัดหมายผู้คนเริ่มทยอยกันเข้ามาทีละคน ทีละคู่ ทีละกลุ่ม“เค้าไม่อยากให้เราพูดถึงเรื่องการเมือง แต่เราอาจพูดได้นิดหน่อย” เจ้าหน้าที่ FBR กระซิบมาบอกผมเกี่ยวกับความกังวลของเจ้าของสถานที่ ผมยิ้มแทนการสนทนาตอบ เพียงแต่คิดในใจว่า หากการเมืองคือความทุกข์ยากของประชาชน ของชาวบ้านคนรากหญ้าก็ต้องพูดให้สาธารณะได้รับรู้ เพื่อจะหาช่องทางในการช่วยบรรเทาทุกข์ของประชาชน…
ชิ สุวิชาน
หลังจากดูสารคดีด้วยกันจบ “ผมอยากฉายสารคดีชุดนี้สู่สาธารณะ เพื่อสร้างความเข้าใจแก่คนทั่วไปในสถานการณ์ที่เกิดขึ้น ผมอยากให้คุณมาร่วมเล่นดนตรีด้วย คุณ โอ เค มั้ย” เขาถามผมผมนิ่งอยู่ครู่หนึ่ง เพราะผมไม่รู้จะปฏิเสธอย่างไร  ผมรู้สึกว่า มันเป็นสิ่งที่ต้องทำ  ผมบอกกับตัวเองว่า เพียงแค่เห็นใจและเข้าใจอาจไม่เพียงพอ   หากสามารถเป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยสื่อสารเรื่องราวของผู้ทุกข์ยาก โดยเฉพาะคนชนเผ่าเดียวกันได้  มันก็ควรทำไม่ใช่หรือหลังจากผมตอบตกลงเขา เราทั้งสองได้พูดคุยประสานงานกันเกี่ยวกับงานอยู่เรื่อย ๆ จนเวลาลงตัวในวันที่ 21 ธันวาคม ศกนี้ ณ สมาคม AUA เชียงใหม่ ในหัวข้อ “…
ชิ สุวิชาน
ต่า หมื่อ แฮ ธ่อ เลอ โข่ โกละ         ตา ข่า แฮ ธ่อ เลอ โข่ โกละอะ เคอ กิ ดิ เค่อ มี โบ            มา ซี ปกา ซู โข่ อะ เจอผีร้ายโผล่มาทางริมฝั่งสาละวิน        แมงร้ายโผล่มาทางลำน้สาละวินเสื้อผ้าลายเหมือนดั่งต้นบุก        มาเข่นฆ่าทำลายล้างชีวิตคน(ธา บทกวีคนปกาเกอะญอ)“คุณเคยติดตามสถานการณ์ทางรัฐกะเหรี่ยงประเทศพม่าบ้างไหม” เสียงผู้ชายโทรศัพท์มาถามผมด้วยภาษาไทยสำเนียงฝรั่ง“ผมทำงานในองค์กรชื่อFree Burma Rangers ครับ”…
ชิ สุวิชาน
เขานั่งอยู่แถวหน้า และเขาโบกไม้โบกมือขณะที่ผมกำลังบรรเลงเพลงอยู่บนเวที  ในมหกรรมคอนเสิร์ตเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษาองค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ซึ่งจัดโดยสำนักประชาสัมพันธ์ร่วมกับองค์กรยูเนสโก้  ในงานได้มีการเชิญศิลปินชนเผ่าหลักทั้ง 7 เผ่า ได้แก่ ม้ง อาข่า ลีซู ลาหู่ เมี่ยน ไทยใหญ่และกะเหรี่ยง รวมทั้งยังมีศิลปินล้านนา อาทิ ครูแอ๊ด  ภานุทัต  คำหล้า ธัญาภรณ์ น้อง ปฏิญญา และไม้เมืองนอกจากนี้มีทายาทของสุนทรี  เวชชานนท์ ราชินีเพลงล้านนา คือน้องลานนา มาร่วมร้องเพลง ธีบีโกบีกับทอดด์ ทองดี ศิลปินจากรัฐเพนโซเวเนีย…
ชิ สุวิชาน
เมื่อเข็มนาฬิกาเข็มที่สั้นที่สุด เลื่อนไปยังหมายเลขเก้า ทุกคนจึงขึ้นรถตู้ เคลื่อนขบวนไปยังศูนย์ศิลปและวัฒนธรรมแสงอรุณ  เมื่อถึงมีทีมงานเตรียมข้าวกล่องไว้รอให้ทาน พอทานข้าวเสร็จพี่อ้อย ชุมชนคนรักป่า ก็มาบอกผมว่า  งานจะเริ่มบ่ายโมง  พร้อมกับยื่นใบกำหนดการให้ผมดู  ผมตื่นเต้นนิดหน่อยพอบ่ายโมง งานก็เริ่มขึ้น โดยการฉายสไลด์เกี่ยวกับป่าชุมชนที่หมู่บ้านสบลาน อำเภอสะเมิงเชียงใหม่   "ถ้าถึงคิวแล้วจะมาเรียกนะ” ทีมงานบอกกับผมในระหว่างที่ผมรออยู่หน้างานนั้น ผมก็ได้เจอกับนักเขียน นักดนตรี นักกวี ที่ทยอยมา ได้มีโอกาสคุยกับคนที่ผมรู้จัก และกำลังรู้จัก และที่ไม่รู้จักด้วย …
ชิ สุวิชาน
บุ เต่อ โดะ นะ แล บุ เออบุ ลอ บ ะ เลอ ต่า อะ เออชะตา วาสนาช่างรันทดต้องเผชิญแต่สิ่งลำเค็ญ