ชุมชน/สิ่งแวดล้อม

เมธี สิงห์สู่ถ้ำ กองเลขาเครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย(คปท.) นโยบายแจก 2 พันบาทเป็นมาตรการที่เชื่อว่าจะสามารถกระตุ้นเศรษฐกิจประเทศของรัฐบาล ล่าสุดเมื่อวันที่ 18 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา จากการประชุมคณะรัฐมนตรีเศรษฐกิจ โดยมีนายกอร์ปศักดิ์ สภาวสุ รองนายกรัฐมนตรีเป็นประธาน หลังการประชุมได้ข้อสรุปว่า ผู้ที่มีสิทธิ์ได้รับแจก 2 พันบาท ต้องมีคุณสมบัติอย่างใดอย่างหนึ่งใน 3 กลุ่มคนนี้ คือ กลุ่มแรก คือ ผู้ที่อยู่ในระบบประกันสังคม ซึ่งหมายถึง กลุ่มคนที่อยู่ในระบบประกันสังคมปกติ หรือออกจากงานแต่ยังจ่ายสมทบต่อเนื่องด้วยตัวเอง ตามมาตรา 39 มีประมาณ 8 ล้านคน กลุ่มที่สอง คือ ผู้ที่เป็นบุคลากรของภาครัฐ ประมาณ 1 ล้าน 2 แสนคน กลุ่มสุดท้าย คือ กลุ่มผู้ที่อยู่ในระหว่างการตรวจสอบสิทธิ์เพื่อความถูกต้องอีกประมาณ 1 ล้าน 3 แสนคน และทั้ง 3 กลุ่มคนเหล่านี้ต้องมีรายได้ต่อเดือน ไม่เกิน 14,999 บาท จึงจะมีสิทธิ์ได้รับ 2 พันบาท

ในชีวิตผมถือว่า สองปีที่ผ่านมา ผมโชคดีไม่น้อยที่มีโอกาสได้ไปยังสถานที่ที่ตัวเองไม่คาดคิดว่าจะได้ไป สถานที่ที่ว่านั่นคือ ‘สันเขื่อน’ และจุดสำรวจที่จะมีการสร้างเขื่อนบนแม่น้ำโขงในตอนล่าง ไล่ตั้งแต่ปากแบ่ง หลวงพระบาง ไซยะบุรี ปากลาย ปากชม และบ้านกุ่ม จำนวนพื้นที่ที่กล่าวมาทั้งหมดแถบทุกพื้นที่ได้มีการสำรวจศึกษาความเป็นไปได้ของพื้นที่ในการก่อสร้างเขื่อนหมดแล้วการไปในแต่ละครั้ง บางทีก็ต้องทำตัวให้กลมกลืนกับพื้นที่โดยการปลอมตัวเป็นนักท่องเที่ยวผู้อยากรู้อยากเห็น และที่สำคัญต้องตีสนิทกับคนท้องถิ่น เพื่อจะได้เดินทางไปสู่เป้าหมายง่ายขึ้น ในจำนวนพื้นที่ที่กล่าวมาทั้งหมด หากไม่นับรวมปากชมแล้ว ก็คงมีปากแบ่ง กับหลวงพระบางเท่านั้นที่ผ่านมาผ่านไป ๓-๔ ครั้ง

-ห้องพัก ๒๐๑, เฮือนพักเพียงจัน,หลวงพระบาง- สายฝนที่โปรยสายลงมาอย่างหนักตั้งแต่ตอนกลางคืนหายไปเมื่อตอนเช้าตรู่ ฟ้ากลับมาเป็นสีฟ้าใสอีกครั้ง หลังจากผู้คนของเมืองตื่นจากหลับใหลในอ้อมกอดของบ้านพักอบอุ่น ความเคลื่อนไหวจึงปรากฏ ถนนแต่ละสายผู้คนเริ่มพลุกพล่านโดยเฉพาะส่วนที่เป็นตลาด หลายครั้งที่มาถึงเมืองนี้ในการดำรงอยู่ของเมืองยังคงมีเรื่องราวให้น่าค้นหาในมุมมองอันหลากหลายมากขึ้น การมาถึงเมืองนี้ในแต่ละช่วงเวลาที่แตกต่างกันย่อมมีเรื่องเล่าแตกต่างกันออกไปด้วย การมาหลวงพระบางในครั้งนี้ก็เช่นกัน เรามาถึงในตอนเกือบ ๓ ทุ่ม สายฝนยังตกลงมา ในการมาถึงเมืองหลวงพระบางครั้งแทบไม่เคยคิดเลยว่ามันจะเป็นเพียงการแวะมาพักนอนเท่านั้น เพราะในรอบการเดินทางเที่ยวนี้ จุดหมายปลายทางอยู่ที่เมืองงอย

ศยามล ไกยูรวงศ์ โครงการเสริมสร้างจิตสำนึกนิเวศวิทยา    การที่รัฐบาลอภิสิทธิ์เปิดประเด็นการปฏิรูปที่ดิน แจกสปก. นับว่าโดนใจประชาชนที่เฝ้ารอคอย สปก. 4-01 และหวังว่าวันหนึ่งจะมีการออกเป็นโฉนดที่ดินตามแรงโฆษณาของเจ้าหน้าที่รัฐ และนักการเมือง ปัญหาการไม่มี สปก. 4-01 ในพื้นที่ปฏิรูปที่ดินมีจำนวนมาก มีโครงการปฏิรูปที่ดิน แต่ยังไม่มีการปฏิรูปที่ดิน และยังมีปัญหาความไม่ชัดเจนของความซ้ำซ้อนระหว่างแนวเขตของเขตปฏิรูปที่ดินกับที่ดินของรัฐประเภทอื่น เช่น พื้นที่ป่าตามกฎหมาย ที่ราชพัสดุ ที่สาธารณประโยชน์ ปัญหาความซ้ำซ้อนแนวเขตกลายเป็นปัญหาอมตะที่ใช้เวลายาวนานกว่าจะหาข้อสรุปได้ว่าที่ดินของตนเองอยู่ในที่ดินของรัฐประเภทใด อีกคำหนึ่งที่ประชาชนพูดเสมอว่า “ที่ดินของฉันอยู่ในป่าของรัฐบาล หรืออยู่ในพื้นที่จำแนก หรืออยู่ในที่ดินของรัฐอื่นๆ โดยที่ไม่มีเจ้าหน้าที่ของรัฐตอบคำถามให้ชัดเจนว่าเป็นที่ดินของรัฐประเภทใด” แต่ประชาชนยืนยันว่าตั้งถิ่นฐานมายาวนานก่อนการประกาศเขตอุทยานแห่งชาติ หรือเขตที่ดินของรัฐ และได้แต่รอคอยว่าเมื่อไรรัฐจะออกเอกสารสิทธิ์ที่ดินให้ เป็นเวลาสิบๆปี

ลมหนาวพัดข้ามยอดเขามา ตอซังข้าวลู่ลงแนบพื้นดิน น้ำในแม่น้ำหมันแห้งขอดลงตามฤดูกาล ถัดจากแม่น้ำขึ้นไปเป็นภูเขา แม่น้ำหมันมีต้นกำเนิดจากภูโลมโลอันเป็นเทือกเขาของเทืือกเขาเพชรบูรณ์ สายน้ำเล็กๆ ที่เป็นเส้นเลือดใหญ่ของคนอำเภอด่านซ้ายไหลเอื่อยช้าคล้ายคนเพิ่งหายจากการป่วยไข้ แม่น้ำหมันช่วงที่ไหลผ่านอำเภอด่านซ้ายไปจนถึงบ้านปากหมัน ตรงที่แม่น้ำหมันเดินทางไปบรรจบกับแม่น้ำเหืองมีความยาวทั้งสิ้น ๖๖ กิโลเมตร ตลอดริมสองฝั่งแม่น้ำจะมีต้นไผ่จำนวนมากขึ้นอยู่เป็นระยะ ต้นไผ่-แม่น้ำหมัน-คนริมฝั่งน้ำมีความสำคัญต่อกันจนแยกขาดจากกันไม่ได้

หลังได้รับมอบหมายให้เป็นหนึ่งในคณะกรรมการตัดสินภาพวาดของเด็กๆ ที่ประกอบไปด้วยเด็กจากช่วงชั้นต่างๆ ตั้งแต่ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ ถึงชั้นประถมศึกษาปีที่ ๖ ของโรงเรียนบ้านคกเว้า ตำบลหาดคำภีร์ อำเภอปากชม จังหวัดเลย ข้าพเจ้าเองแบ่งรับแบ่งสู้ในตอนแรก เพราะโดยส่วนตัวแล้วการเป็นกรรมการประเภทนี้มีเงื่อนไขหลายอย่าง สำคัญกรรมการควรมีความรู้ทางศิลปะมาบ้าง เพื่อให้ผลการตัดสินออกมาดูน่าเชื่อถือ แต่สวนทางกันอย่างสิ้นเชิง ข้าพเจ้าไม่มีความรู้ทางศิลปะเอาเสียเลย อย่างมากก็พอรู้ว่ารูปไหนสวยไม่สวย ซ้ำร้ายเรื่องของทฤษฏีสีแล้ว ข้าพเจ้าไม่รู้เอาเสียเลย แม้จะเคยลองวาดรูปอยู่บ้าง แต่ก็งูๆ ปลาๆ ความวิตกกังวลนานัปประการถาโถมเข้ามาจนแทบนอนไม่หลับ ข้าพเจ้าเองไม่รู้ว่ากรรมการที่ถูกแต่งตั้งอีก ๔ คนจะเป็นดุจเดียวกับข้าพเจ้าหรือเปล่า หลังการประชุมในเรื่องของการชี้ขาดผลการตัดสินจบลง ข้าพเจ้าก็พอเบาใจได้ เพราะ ๓ ใน ๕ เสียงที่ลงมติกันถือว่าชี้ขาดในการตัดสิน เมื่อภาพวาดจากฝีมือของเด็กๆ หลายช่วงชั้นจำนวนมากวางอยู่เบื้องหน้า ข้าพเจ้าและกรรมการคนอื่นๆ ได้ช่วยกันดู และบางคนคงแอบเลือกภาพในดวงใจเอาไว้แล้ว ภาพวาดจำนวนมากถูกนำมาติดลงบนกระดาษแข็งสีขาว เพื่อให้ดูเด่นขึ้นมา เพราะพรุ่งนี้ภาพเหล่านี้จะถูกนำไปจัดแสดงกลางแจ้งให้ผู้ปกครอง และคนที่มาร่วมงานวันเด็กได้ดู

  เอนก  นาคะบุตร ขอยุติการประชุมเวทีรับฝังความคิดเห็นชาวบ้าน                 วันที่ 19 มกราคม 2552 เวลา 13.00 น. ณ ห้องประชุมศาลาประชาคมอำเภอสิชล การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย (กนอ.) ได้จัดประชุมรับฟังความคิดเห็นชาวบ้าน ตำบลทุ่งปรัง อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช เรื่องการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมปิโตรเคมีนครศรีธรรมราช  (ชาวบ้านกว่า 90%  ที่มาประชุมวันนี้ไม่ได้ถูกเชิญจากบริษัททีม และกนอ. )                 สืบเนื่องมาจากพื้นที่เขตนิคมอุตสาหกรรมภาคตะวันออก จังหวัดระยอง ไม่สามารถที่จะขยายพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมต่อไปได้อีกแล้ว ในที่สุด กนอ. และบริษัททีม พยายามหาพื้นที่ ที่เหมาะสมต่อไป กรรมก็เลยตกเป็นของคนนครศรีธรรมราช แต่ในการประชุมในวันนี้ ผู้นำท้องถิ่น แกนนำชาวบ้าน และชาวบ้านประมาณ 300 คน ทั้งยืนยัน นั่งยัน ชัดเจนว่าไม่เอานิคมอุตสาหกรรมปิโตรเคมี ไม่เอาท่าเรืออุตสาหกรรม และไม่เอาอุตสาหกรรมต่อเนื่องใดๆ ทั้งสิน ไม่เอาเด็ดขาด โครงการท่าเรืออุตสหกรรม และโครงการนิคมอุตสาหกรรมปิโตรเคมี ซึ่งเป็นสองโครงการที่ใหญ่ที่สุด ที่อยู่ในโครงการยักษ์เซาเทิร์น ซีบอร์ด แผนพัฒนาเศรษฐกิจพื้นที่ชายฝั่งทะเลภาคใต้ ด้วยพลังของชาวบ้านในนี้สามารถทำให้คุณเอนก นาคะบุตร ประกาศลันกลางเวที ขอยุติการประชุม และยุติการจัดประชุมเวทีครั้งต่อไปในพื้นที่ พร้อมที่จะส่งรายงานสรุปผลว่า "ชาวบ้านตำบลทุ่งปรัง ไม่เอานิคมอุตสาหกรรม"  ไปที่ กนอ. ดำเนินการต่อไป จะอย่างไรก็ตามชาวบ้านก็ยังไม่สนิทใจในการประกาศของ คุณเอนก นาคะบุตร และพร้อมที่จะเฝ้าระวัง และปกป้องแผ่นดินเกิดเมืองนอน และพร้อมที่จะเป็นนักรบศีวิชัย จากผู้ไม่หวังดีต่อไป    ด้วยสองมือของชาวบ้าน ที่สามารถยุติการประชุม ชาวบ้านพร้อมใจเดินเข้าห้องประชุมทั้งๆ ไม่ได้ถูกเชิญ   พี่เอนก นาคะบุตร กำลังสรุปการประชุมพื้นที่ประมาณ 20,000 ไร่  เป็นสิ่งที่จะเกิดขึ้นบ้างส่วน

ไนท์ซาฟารีที่อยู่ของสัตว์กลางคืน ฉันไม่เคยไปที่นั่นสักครั้งเดียว แม้ว่าจะมีงานเปิดอย่างยิ่งใหญ่ ใครต่อใครก็เดินทางไปที่นั่น และฉันถูกถามบ่อยๆ ว่า “ไปไนท์ซาฟารีมาหรือยัง” “ทำไมไม่ไป” ฉันได้แต่ยิ้มๆ ไม่ได้ตอบอะไร นอกจากว่า คนถามมีเวลาจริง ๆ ฉันก็จะอธิบายให้เขาฟังว่า ที่ไม่ไปเพราะไม่เห็นด้วยกับการสร้างไนท์ซาฟารีตั้งแต่ต้นและเห็นด้วยกับกลุ่มคัดค้านมาโดยตลอด ไปประชุมสัมมนากับเขาเสมอ

โดย... สมจิต คงทน กลุ่มปฏิบัติงานท้องถิ่นไร้พรมแดน  ก่อนจะมาเป็นนารวม ชาวบ้านเขวาโคก-เขวาทุ่ง ต.สระบัว อ.ปทุมรัตน์ จ.ร้อยเอ็ด ได้รวมตัวกันเพื่อดูแลและฟื้นฟูสภาพป่าสาธารณะของชุมชนที่อยู่คู่มากับหมู่บ้าน ซึ่งมีขนาดพื้นที่ประมาณ 300 ไร่ ไว้สำหรับหาอยู่หากิน เก็บของป่า เก็บเห็ด เก็บฟืน เพื่อใช้ในการดำรงชีวิตแต่เมื่อปี 2538 มีกลุ่มทุนเอกชนจากนอกพื้นที่ทั้งหมด 8 ราย มาบุกรุก แผ้วถางป่าธรรมชาติดอนหนองโมง-หนองกลางของหมู่บ้าน เป็นเหตุให้ชาวบ้านที่นี่รวมกลุ่มกันต่อสู้เพื่อรักษาที่ดินผืนนี้ไว้มาตลอดจนถึงปัจจุบัน

โศกนาฏกรรมสองฝั่งน้ำ มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับสายน้ำเรื่องหนึ่งที่ผู้เฒ่าปกากะญอ มักเล่าให้ลูกหลานฟังอยู่เสมอ เรื่องเล่าเรื่องนี้มีอยู่ว่า ‘นานมาแล้วมีเจ้าเมืององค์หนึ่งจะตึกแค-กั้นน้ำ เพื่อจับปลาในแม่น้ำสาละวิน ให้ลูกที่อยากกิน ปลาตัวนี้ใหญ่มาก ส่วนหัวของปลาอยู่โจโหละกุย-วังน้ำใหญ่อยู่ในเขตสาละวินตอนกลาง ลำตัวของปลายาวลงไปตามลำน้ำ ส่วนหางอยู่ที่แจแปนทีลอซู แต่ก็มีเรื่องที่ทำให้ชาวบ้านชาวเมืองตกอกตกใจ เพราะหากว่าเลือดหรือน้ำมันจากปลาตัวนี้ไหลลงพื้นดินเมื่อใด แผ่นดินก็จะลุกเป็นไฟ เมื่อชาวบ้านทราบข่าวก็เกิดความกังวลว่า เมื่อน้ำท่วมบ้านแล้วไม่รู้ว่าจะหนีไปอยู่ที่ไหน หลังจากความเป็นห่วงของชาวบ้านแพร่ออกไปจากปากสู่ปาก มารชื่อมะกอลี ก็ทราบเรื่อง จึงขออาสามาขัดขวางการตึกแคของเจ้าเมือง โดยครั้งแรกมารมะกอลีไปบอกท่านเจ้าเมืองว่า ลูกตาย ช่วยไปทำศพให้หน่อย เจ้าเมืองซึ่งกำลังจะกั้นน้ำอยู่ก็ตอบกลับมาว่า ลูกตายไปก็มีลูกใหม่ได้

คำนำ เมื่อธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ประสบปัญหาขายไม่ได้เนื่องจากได้รับผลกระทบจากวิกฤติเศรษฐกิจของโลก นักการเมืองรวมทั้งว่าที่รัฐมนตรีที่เกี่ยวข้องก็ได้เสนอมาตรการลดหย่อนภาษีค่าโอนบ้าน โดยจะเริ่มต้นตั้งแต่ปี 2552 เป็นต้นไป ผมขออนุญาตไม่แสดงความคิดเห็นในประเด็นดังกล่าวข้างต้น แต่ขอใช้หลักคิดเดียวกันนี้เพื่อตั้งคำถามว่า ทำไมรัฐบาลจึงไม่ใช้มาตรการทางภาษีเพื่อช่วยเหลือผู้ประกอบการพืชน้ำมันซึ่งได้แก่ ไบโอดีเซล และแก๊สโซฮอล์ ซึ่งโยงใยเกี่ยวเนื่องกันตั้งแต่เจ้าของโรงงานจนถึงเกษตรกรผู้ปลูกพืชน้ำมัน ( ปาล์มน้ำมัน อ้อย ฯลฯ ) เหล่านี้บ้างเล่า?

การพัฒนาบนคราบน้ำตาคนชายขอบ ในอดีตอันยาวไกลของแม่น้ำสายนี้เคยไหลอย่างอิสระมาตลอด แต่แม่น้ำนานาชาติสายสำคัญแห่งนี้อาจมิได้ไหลอย่างอิสระต่อไปอีกแล้ว เพราะปัจจุบันแม่น้ำสายนี้ได้ถูกผลักดันให้เข้าไปอยู่ในแผนพัฒนาต่างๆ แผนพัฒนาที่สำคัญ คือแผนพัฒนาพลังงานไฟฟ้า โดยเฉพาะกับประเทศไทย แม่น้ำสาละวินกลายเป็นแม่น้ำยุทธศาสตร์สำคัญสายหนึ่งที่น้ำในแม่น้ำจะถูกนำมาแปรเป็นกระแสไฟฟ้า ภายใต้วาทะกรรมของนักพัฒนาที่ว่า ‘พื้นที่ชายขอบของประเทศมีคนอยู่น้อย และผู้ที่ได้รับผลกระทบย่อมมีส่วนน้อยเช่นกัน’