27 June
ผมเพิ่งกลับจากงานอบรมในประเทศหนึ่ง
สิ่งที่ผมพบเจอที่นั่น อาจไม่สามารถเป็นบรรทัดฐานสำหรับตัดสินคนที่นั่นทั้งหมดได้
ผมขอเล่าเพียงสิ่งที่ผมพบเห็นและได้สนทนาเท่านั้น
ผมได้ไปในฐานะผู้จัดกระบวนการเรียนรู้ที่นั่นมาร่วมสิบปี
ประเทศที่ผมไป เป็นที่ๆ มีคนถูกอุ้มหายหลายคน
ผมพบว่า ผู้เข้าร่วมในเวิร์คชอปของผม ไม่ว่าจะเป็นคนชั้นล่างหรือคนชั้นกลาง
ต่างมีลักษณะร่วมกัน นั่นคือไม่สามารถวิพากษ์วิจารณ์สิ่งต่างๆ ในแง่ระบบ หรือโครงสร้างของมันได้
พวกเขาทำได้เพียงการวิพากษ์วิจารณ์เพื่อน คนที่ต่ำกว่า หรือพูดรวมๆ เท่านั้น
หนำซัำการนั้น ยังมุ่งไปที่ตัวบุคคล จิตสำนึก ศีลธรรม วินัย ฯลฯ
ไม่สามารถ ไม่กล้า ไม่เห็น และไม่รู้สึกระแคะระคายถึงปัญหาที่ไกลกว่านั้น
ประเทศของเขาเพิ่งผ่านการปฏิวัติมาหมาดๆ ราวสามสิบปี
ผู้กุมอำนาจคือผู้มีผลงานช่วงการปฏิวัติ การวิพากษ์วิจารณ์ผู้กุมอำนาจของเรา อาจมีผู้รายงานขึ้นไปหรือไม่ ไม่มีใครรู้
ทุกคนจึงต้องเซนเซอร์ตัวเอง
นานวันเข้า พวกเขาก็สูญเสียความสามารถในการวิพากษ์อย่างถึงราก เขาทำได้เพียงบ่น และก่นด่าคนรอบข้าง
และสูญเสียเป้าหมายในชีวิต ใช้ชีวิตไปวันๆ
ผมเห็นว่า การที่เรามีเพดานความคิด ทั้งที่รู้ตัวแต่ไม่กล้าทะลุออกไป
เพดานนั้นจะค่อยๆ ลดต่ำลงมาจนกระทั่งเราไม่สามารถยืนตัวตรงได้
ผมชวนเขาตั้งคำถาม และในขณะเดียวกัน ผมก็ชวนตัวเอง
ผมรู้สึกถึงความหวั่นไหวในใจตน