1 July
กิจกรรมเริ่มต้นของการอบรมที่ผมทำทุกครั้งคือการถามความคาดหวัง เพื่อจะได้ร่วมกันสร้างเป้าหมายของการเรียนรู้
แต่ดูเหมือนเราจะไม่คุ้นเคยกับการสร้างเป้าหมายการเรียนรู้ร่วมกันนัก เพราะที่ผ่านมา "ผู้สอน" มักกำหนดให้ ว่าเราจะเรียนรู้อะไร อย่างไร
หลายครั้งที่ผมถามความคาดหวังในการเรียนรู้จากผู้เข้าร่วม สิ่งที่ตามมาจึงมักเป็นความเงียบ
ผมมักจะบอกเขาว่า ผมไม่ใช่คนที่รู้ทุกเรื่อง เมื่อสร้างเป้าหมายร่วมกันแล้ว ผมจะเป็นเพียงผู้จัดกระบวนการให้เรียนรู้ไปร่วมกัน
และแน่นอนว่าบางทีผมก็ใส่เนื้อหาของผมไปในกระบวนการด้วยนะ เห็นด้วยกับเนื้อหานั้นหรือไม่ก็ว่ากันอีกที
เมื่อได้เป้าหมายร่วมกันแล้ว ผมก็จะชวนกันสร้างข้อตกลงในการเรียนรู้ร่วมกัน ซึ่งส่วนใหญ่มักจะนึกถึงข้อห้ามต่างๆ แต่ผมจะชวนสร้างบรรยากาศการเรียนรู้มากกว่า และนั่นก็ทำให้บางครั้งผมต้องพบเจอกับข้อเสนอข้อตกลงแปลกๆ อย่างเช่น มีคนเสนอว่า "ผู้เข้าร่วมอบรมสามารถเข้าห้องไม่ตรงเวลาได้ แต่ต้องเลิกตรงเวลา" จากนั้นทั้งห้องก็เฮลั่นด้วยความดีใจที่มีคนช่วยเสนอ...
ปัญหาใหญ่ของการอบรมแบบมีส่วนร่วมที่ผมใช้ คือการเข้าห้องเรียนรู้ร่วมกันไม่ตรงเวลา และผมก็เห็นใจผู้เข้าร่วมที่เคยเข้าอบรมที่น่าเบื่อ ไม่รู้เป้าหมาย ถูกใช้อำนาจบังคับให้เข้า ฯลฯ สิ่งที่พวกเขาจะแสดงถึงความมีอำนาจได้อย่างหนึ่งก็คืออำนาจเหนือร่างกายตนเอง นั่นคือการเอาตัวเองเข้าห้องให้ช้าที่สุด ถือเป็นการประท้วงต่ออำนาจที่เขาไม่พึงใจ
หนึ่งในข้อตกลงที่ผมเสนอให้กลุ่มได้เรียนรู้ร่วมกันก็คือ ผมจะบอกว่า
"การเรียนรู้แบบนี้ จำเป็นต้องรอคนพร้อมกัน เพราะทุกคนสำคัญต่อกันและกันในกระบวนการเรียนรู้แบบที่ผมใช้"
"ผมเห็นว่าถ้าผมจัดการเรียนรู้ได้ดีพอ คนจะอยากเข้าห้องมาร่วมเรียนรู้กับคนอื่น แต่ถ้าผู้เรียนไม่สนุก หลับ เข้าช้าไม่ตรงเวลา ผมจะถือว่าเป็นความผิดของผมเองที่ไม่สามารถสร้างการเรียนรู้ที่ทำให้คนอยากเรียนรู้ไม่ได้"
แต่ผู้เข้าร่วมคนนั้นก็ยังยืนยันข้อเสนอที่ว่า
"ผู้เข้าร่วมอบรมสามารถเข้าห้องไม่ตรงเวลาได้ แต่ต้องเลิกตรงเวลา"
ผมจึงชี้ไปที่แผ่นกระดาษที่รวบรวมความคาดหวังที่สร้างไว้ร่วมกัน แล้วถามว่า
"แล้วเราจะรับผิดชอบต่อเป้าหมายในการเรียนรู้ที่สร้างไว้ร่วมกันอย่างไร..."
ในที่สุดกลุ่มผู้เข้าร่วมอบรมก็ยอมรับว่า เขาให้ความสำคัญกับเป้าหมายการเรียนรู้มากกว่า จึงยอมตกลงว่าจะเข้าห้องตรงเวลา ไม่ใช่เพื่อผม แต่เพื่อทุกคน
ผมได้ชวนผู้เข้าร่วมคุยกันต่อในเรื่องนี้
หลายครั้งที่เราสับสน ละเลย หลงลืมความสัมพันธ์ระหว่าง
เป้าหมาย กับ หนทาง
เสรีภาพ กับ ความรับผิดชอบต่อตนเองและผู้อื่น
เป้าหมายส่วนตัว กับ เป้าหมายร่วมกันของกลุ่ม
กฎกติกาเพื่อควบคุมกดทับ กับ กฎกติกาเพื่อเอื้อต่อเป้าหมาย
ฯลฯ
แต่ในการอบรมครั้งนั้น... ก็ยังมีคนเข้าห้องไม่ตรงเวลาอยู่ดี ฮ่าๆๆ