บางบันทึกของเรื่องเล่าจากหมู่บ้านริมฝั่งโขง ๔

จะแกคนเลี้ยงวัวผู้ไม่เคยขุ่นมัวในหัวใจ 

ผมจำได้ว่าพบชายคนนี้ครั้งแรกเมื่อเข้าไปบ้านสองพี่น้อง เขาดูแปลกกว่าคนอื่นในหมู่บ้าน เพราะเขาเป็นผู้ชายคนเดียวในหมู่บ้านที่ไว้ผมยาว เค้าโครงใบหน้าของเขาราวกับถอดแบบออกมาจากหัวหน้าชนเผ่าของอินเดียนแดง

จากครั้งแรกที่พบกัน มิตรภาพก็เดินทาง และพัฒนาความสัมพันธ์ขึ้นเรื่อยๆ แต่ครั้งล่าสุดที่พบกัน ผมจำได้ลางๆ ว่าน่าจะเป็นหน้าหนาวของปีก่อน แม้ว่าจะไม่ค่อยได้เจอกัน ผมยังพอได้ยินข่าวคราวของชายผมยาวคนเดียวแห่งหมู่บ้านอยู่บ้าง ข่าวล่าสุดของเขาคือ คนเลี้ยงวัวผู้สันโดษ

คนในหมู่บ้านเรียกชายผมยาวคนนี้ว่า 'จะแก'

ความทรงจำลางๆ เกี่ยวกับชายผู้นี้ที่คนในหมู่บ้านเคยเล่าให้ฟัง เขาเป็นคนแปลก ไม่ยอมเข้ามานอนในหมู่บ้าน แต่เลือกที่จะนอนอยู่กับไร่ มีหมา และความเดียวดายอีกทั้งความเมามายเป็นเพื่อน

ทุกครั้งที่เขากลับจากไร่ และเดินทางเข้าเมืองจะแกมักจะแวะมาหาพวกเราที่สำนักงานกลุ่มรักษ์เชียงของ บ่อยครั้งที่จะแกไม่เคยได้มามือเปล่า เขามักจะมีอาหารป่าจำพวกหมูป่าหรือไม่ก็หน่อไม้มาฝาก แต่ก็ไม่เชิงเอามาฝากเสียทีเดียว เพราะตอนเดินทางกลับจะแกก็จะได้ข้าวสารประมาณครึ่งถังนำกลับบ้านเสมอ

จะแกชายหนุ่มผมยาวคนเดียวแห่งหมู่บ้านสองพี่น้อง

ในยามที่มาสำนักงานจะแกจะไม่เคยเยีดเยีนนคนอื่นในเรื่องที่หลับที่นอน เพราะจะแกจะมีที่นอนประจำ และเป้นคนนอนที่ไหนก็ได้ ในช่วงฤดูหนาวที่จะแกเดินทางลงมาสำนักงาน เราจะได้เห็นจะแกนอนขดตัวอยู่ในผ้าห่มข้างเตาไฟ จะแกเป็นคนพูดน้อย บางคนอาจมองว่าเขาหลุด แต่ความจริงแล้วจะแกไม่ได้เป็นเช่นนั้น แม้ในยามเมามายจะแกก็ไม่เคยรบกวนใคร นานๆ ครั้งเขาจะขอแบ่งบุหรี่จากคนที่ดูดบุหรี่หรือขอเหล้าสักแก้ว เพื่อดับความอยากในใจ จะแกขอแค่นั้นจริงๆ

ชีวิตจะแกดูเป็นปิรศนาพอสมควรสำหรับผม แต่ทุกครั้งที่เจอกัน จะแกมันมีเรื่องสนุกสนานมาเล่าให้ฟังหรือไม่จะมีบ้างบางทีที่เรื่องราวของจะแกจะถูกเล่าโดยคนคุ้นเคย จะแกไม่เคยโกรธใครในสำนักงาน ยามที่คนในสำนักงานกลุ่มรักษ์เชียงของวุ่นวายอยู่กับงาน จะแกจะรู้ว่ามุมของตัวเองอยู่ตรงไหน

บางคนอาจจะกลัวจะแกอยู่บ้างเมื่อพบกันครั้งแรก แต่พอคุ้นเคยกันแล้วทุกคนก็ยิ้มเสมอเมื่อพบหน้าของจะแก ขณะเวลาของความสัมพันธ์ของจะแกกับผมเดินทางผ่านไปตามเวลาของมัน ผมก็ได้ข่าวว่า จะแกอยู่ในอาการป่วยที่ชีวิตกกำลังต่อสู้ เพื่อการอยู่รอดของตัวเอง ความป่วยไข้ของจะแกนั้นถือว่าอาจไม่หนักหนาสาหัสมาก หากมีการรักษาที่ถูกวิธี และทันท่วงที แต่จะแกเลือกที่จะอยู่กับฝูงของเขาในป่า

ผลพวงจากการป่วยไข้ทำให้จะแกไม่อาจต้านทานได้อีกต่อไป ในที่สุดวินาทีแห่งชีวิตที่คล้ายเปลวเทียนสว่างไสวก็ค่อยๆ ดับมืดลงในที่สุด

"จะแกเสียแล้วฝังพรุ่งนี้" ข้อความในกล่องจดหมายเข้าที่มาพร้อมกับเบอร์โทรศัพท์ของคนคุ้นเคยทำให้ผมต้องกล่าวอะไรถึงจะแกในหน้าหนึ่งของสมุดบันทึก เพราะอะไรผมถึงต้องกล่าวถึงจะแก ในเหตุผลส่วนตัว จะแกไม่ใช่คนมีชื่อเสียง ไม่ใช่คนร่ำรวย แต่จะแกดำรงสถานะเพียงชายผมยาวผู้รักสันโดษอยู่ในป่า และเลี้ยงวัวฝูงหนึ่ง สาเหตุที่ผมต้องเขียนถึงจะแก เพราะวิถีแห่งการดำรงอยู่ของจะแกกับผม มันคือวิถีทางแห่งความสัมพันธ์ของผู้คนที่ได้เรียกตัวเองว่ามนุษย์

วันนี้ถือว่าเป็นอีกวันหนึ่งที่ความเศร้าลงเรือจากแม่น้ำโขงที่เชียงของเดินทางมากบอกข่าวไกลถึงเชียงคาน หลังรู้ข่าวนี้ ผมแหงนหน้ามองฟ้า และพบว่าฟ้าที่เชียงคานวันนี้มืดคล้ายฝนจะตก แม้ว่าฝนบนฟ้าอาจจะตกหรือไม่ตกก็ได้ แต่เม็ดฝนในดวงตาของผมก็ท่วมท้นจนถอยกลับไปสู่ก้นบึ้งแห่งหัวใจ...

๖ สิงหาคม ๒๕๕๒

ร้านมุมสบาย,เชียงคาน,

แด่...การเดินทางสู่ผืนดินของร่างไร้ชีวิตที่ชื่อว่าจะแก