"ภารกิจสร้างอารยะของจีน" เบื้องหลังแนวคิดการขยายอำนาจทางการเมืองและเศรษฐกิจของจีนในประเทศแถบลุ่มน้ำโขง

*หมายเหตุ ข้อเขียนนี้เป็นข้อเขียนสรุปความเข้าใจจากการงานวิจัยที่ผู้เขียนได้อ่านมา มุ่งหมายให้อ่านเข้าใจง่าย หวังให้ผู้อ่านไปอ่านต่อ วิเคราะห์เพิ่มเติม

หลังจากรายงานข่าวเรื่อง “สีหนุวิลล์:​ สวรรค์ของคนจีน นรกของคนกัมพูชา” ของผมที่เผยแพร่ใน Way magazine เมื่อวันที่ 15 มี.ค. 63 ที่ผ่านมา และได้รับการส่งต่อผ่านแฟนเพจของ Way กว่า 460 ครั้งและเว็บไซต์มีการส่งต่อมากถึง 4,400 ครั้ง (19 มี.ค.63) ซึ่งถือว่าได้รับความสนใจพอสมควร 

จริงๆ แล้วในรายงานชิ้นนี้ในเชิงข่าวไม่ค่อยสมบูรณ์เท่าไหร่ เพราะองค์ประกอบของข่าว แหล่งข่าวมีเพียงฝ่ายเดียวคือฝ่ายคนกัมพูชา ไม่มีเสียงของฝ่ายรัฐบาล นักลงทุนจีน 

ก็เพราะข้อจำกัดหลายอย่างในการทำงานชิ้นนี้นี่แหละที่ทำให้เป็นเช่นนี้ อุปสรรคสำคัญคือการเข้าถึงแหล่งข่าวที่เป็นฝ่ายรัฐบาลในประเทศเพียงแค่รายงานตัวเข้าประเทศเขาว่าเป็นนักข่าว การทำงานข่าว การสัมภาษณ์ก็จะถูกติดตามจากเจ้าหน้าที่รัฐตั้งแต่ด่านตรวจคนเข้าถึง โรงแรมที่พัก ร้านอาหารแม้แต่ในหมู่บ้านที่ลงพื้นที่ก็จะมีตำรวจบ้าน นายบ้านมาคอยติดตาม ถ่ายรูป จดบันทึกอยู่ตลอดเวลา เป็นต้น จึงทำให้ผมได้สัมภาษณ์ชาวกัมพูชาที่ผู้ประสานงานในกัมพูชาหาไว้ให้เท่านั้น

ผมเขียนข้อเขียนชิ้นนี้ไม่ใช่ว่าจะมาพูดถึงเบื้องหล้งการทำงาน แต่เขียนขึ้นมาเพราะว่าในรายงานชิ้นนั้นผมไม่สามารถเขียนสิ่งที่ผมต้องการลงได้จนหมด เพราะมันจะยาวมาก โดยเฉพาะประเด็นเกี่ยวกับประเทศจีน นโยบายของจีนในการขยายอิทธิพลทางการเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยใช้ความเหนือกว่าทางเศรษฐกิจ เงินทุนในการขยายอำนาจของจีนในบางประเทศในลุ่มน้ำโขง ที่จีนมองว่า ยังเป็น “ประเทศยากจน” 

ข้อเขียนนี้ผมจะหยิบงานศึกษา วิเคราะห์ สรุปเรื่อง “ทุนนิยมคาสิโน: เขตเศรษฐกิจพิเศษจีนกับการสร้างชายแดนเสรีนิยมใหม่ในลาว” ของอาจารย์ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี สังคมวิทยาและมานุษยวิทยา ม.เชียงใหม่ มาเขียนเป็นหลัก เพราะเป็นงานศึกษาที่ผมใช้ในการวางโครงสร้างรายงานผมและตั้งคำถามถามแหล่งข่าวในรายงานที่ผมเขียน

ยอมทำทุกอย่างเพื่อหลุดพ้นความยากจน

“...การพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษจะเป็นเครื่องยนตสำคัญในการเร่งการพัฒนา

ทำให้ลาวเชื่อมต่อกับเศรษฐกิจของภูมิภาคและนานาชาติสร้างการจ้างงาน

และขจัดความยากจนในวงกว้าง...” บุญเพ็น มั่นโพส รัฐมนตรีสำนักนายกรัฐมนตรี รองประธานคณะกรรมการเขตเศรษฐกิจพิเศษแห่งชาติลาวกล่าวไว้บางส่วนในงานของอาจารย์ปิ่นแก้ว

คำกล่าวข้างต้นสะท้อนว่า ลาวต้องการหลุดพ้นจากความเป็นประเทศยากจน (ในกรณีเขตเศรษฐกิจพิเศษในกัมพูชาก็เช่นกัน) โดยรัฐบาลเลือกใช้ยุทธศาสตร์การพัฒนาคือการประกาศนโยบายจัดตั้งเขตเศรษฐกิจพิเศษ - ออกกฏหมายพิเศษและบังคับใช้เกี่ยวกับเรื่องในพื้นที่ ให้สิทธินักลงทุนต่างชาติในการลงทุน การยกเว้นการเก็บภาษีในการนำเข้า การส่งออก การให้เช่าที่ดินก่อสร้างสถานประกอบการ สถานบันเทิง ธุรกิจการพนัน โรงงานอุตสาหกรรม อาคารที่พักอาศัย ในเมืองชายแดน เมืองติดทะเล ติดแม่น้ำนานกว่า 99 ปี หวังดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติ ดึงดูดเงินจากนักท่องเที่ยวที่เข้ามาในพื้นที่ 

หวังเปลี่ยนแปลงชายแดน ห่างไกล ยากจนเป็นเมืองใหม่ที่เต็มไปด้วยอุตสาหกรรม ระบบสาธารณูปโภคขั้นสูง สิ่งอำนวยความสะดวกแก่นักลงทุนและนักท่องเที่ยว ผู้มีอำนาจ คนรวย แต่คนพื้นถิ่นที่ยากจนกลับได้รับผลกระทบจากการถูกรัฐบาลเวรคืนที่ดินทำกิน ที่อยู่อาศัย บางครอบครัวต้องอพยพออกนอกเมืองหาที่อยู่ใหม่ หางานใหม่ในสภาพถูกบังคับ ไม่มีทางเลือก

ในงานศึกษาชิ้นนี้ใช้คำว่า “แปลงที่ดินให้เป็นทุน” เช่น ที่ดินทำกินประชาชน ที่ป่า แม่น้ำ เหมืองแร่ เปลี่ยนเป็นสินค้า ซื้อขาย แลกเปลี่ยน กู้ยืมได้ ให้การอธิบายปรากฏการณ์ที่รัฐบาลลาวทำการเปลี่ยนแปลงกรรมสิทธิ์ที่ดินของประชาชน หรือเวรคืน (ยึดที่ดินของประชาชน *ในประเทศอดีตเคยปกครองแบบสังคมนิยมอย่างลาว กัมพูชา ที่ดินถือเป็นทรัพย์สินของส่วนร่วมโดยมีรัฐเป็นผู้ควบคุม) 

ภารกิจสร้างอารยะของจีน

*ขอยกพาดหัวย่อยมาจากงานศึกษาของอาจารย์เลยครับ เพราะคิดว่าตรงและให้ความหมายที่ครอบคลุมดีครับ 

ประเด็นนี้น่าสนใจสำหรับผมมาก เพราะทำให้รู้ถึงเบื้องหลังของแนวคิด การขยายอำนาจทางการเมืองและเศรษฐกิจของจีนในประเทศแถบลุ่มน้ำโขง 

พูดง่ายๆ จีนมีแนวคิดสร้างอารยะ ความเจริญทั้งวัตถุ (การพัฒนา ความเจริญ โครงสร้างพื้นฐาน) และผู้คน (ความรู้ความสามารถ) ให้กับคนในประเทศที่ล้าหลัง ไม่พัฒนา แนวคิดนี้มีรากฐานมาจากลัทธิขงจื๊อ เมื่อจีนทำสำเร็จภายในประเทศ จีนก็นำแนวคิดนี้มาใช้ในการสร้างอารยะให้กับคนนอกประเทศ (ประเทศที่ล้าหลัง ยากจน ไม่พัฒนาตามความคิดของจีน) 

ในงานศึกษาบอกว่า แนวคิดดังกล่าวกลายวาทกรรมว่าด้วยการสร้างอารยะของจีน ซึ่งเป็นเครื่องมือสำคัญในการสร้างความชอบธรรมให้จีน (รัฐบาล นักลงทุน และคนจีน) เข้ายึดครองทรัพยากรของชนชาติกลุ่มต่างๆ ทั่วโลก

การโหยหาอยากเป็นเจ้าจักรวรรดิ

ตรงนี้ยิ่งน่าสนใจ รัฐบาลลาวมอบสิทธิพิเศษให้กับนักลงทุนจีนในพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษคาสิโนสามเหลี่ยมทองคำ ทำให้นายทุนจีนทำหน้าที่แทนรัฐในการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ล้าหลัง ป่าเถื่อนให้เป็นพื้นที่เจริญ นายทุนจีนได้เปลี่ยนพื้นที่สามเหลี่ยมทองคำ อดีตเคยขึ้นชื่อว่าเป็นพื้นที่อาชญกรรม ยาเสพติด ให้กลายเป็นพื้นที่ที่มีอารยธรรม สวยงาม น่าท่องเที่ยว 

มีการเปลี่ยนแปลงพื้นที่สร้างเมืองย่อยๆ ที่เขตเศรษฐกิจพิเศษนี้ โดยจำลองเอาอารยธรรมอันรุ่งเรืองของจีนมาไว้ในพื้นที่ชายแดนของลาว มีความพยายามปกครองคนในดินแดนใหม่ โดยอ้างว่าจะทำให้ชีวิตพวกเขาอยู่ดีกินดี เจริญรุ่งเรือง

ในงานศึกษาระบุว่า ภารกิจนี้เปรียบเสมือนการโหยหาอดีต อันรุ่งเรืองของมหาอำนาจจีน การรหวนหาถึงความเป็นจักรวรรดิอันรุ่งเรือง โดยเจ้าเมืองหรือจักรพรรด (นายทุนจีนที่รัฐบาลกลางของจีนส่งมาปกครองนั้น) มักจะทำทุกวิถีทางเพื่อให้คนในดินแดนใหม่อยู่ภายใต้การปกครอง

สนใจค้นหาอ่านงานวิจัยศึกษาของอาจารย์ต่อได้ใน google ครับ