แม่น้ำโขงในมุมมองของเด็กนักเรียนชั้นประถมศึกษา

เมื่อภาพวาดจากฝีมือของเด็กๆ หลายช่วงชั้นจำนวนมากวางอยู่เบื้องหน้า ข้าพเจ้าและกรรมการคนอื่นๆ ได้ช่วยกันดู และบางคนคงแอบเลือกภาพในดวงใจเอาไว้แล้ว ภาพวาดจำนวนมากถูกนำมาติดลงบนกระดาษแข็งสีขาว เพื่อให้ดูเด่นขึ้นมา เพราะพรุ่งนี้ภาพเหล่านี้จะถูกนำไปจัดแสดงกลางแจ้งให้ผู้ปกครอง และคนที่มาร่วมงานวันเด็กได้ดู

ข้าพเจ้าไม่รู้ว่าภาพวาดถูกติดลงบนกระดาษใช้เวลานานเท่าใดจึงแล้วเสร็จ แต่พอถึงตอนเช้า ข้าพเจ้าก็ได้เห็นภาพเหล่านั้นถูกนำออกมาแสดงใต้ต้นสักใหญ่ที่ปลูกในปี พ.ศ. ๒๕๒๐ เมื่อภาพติดตั้งเสร็จ กรรมการบางคนก็เดินดูภาพวาดเหล่านั้น แต่ข้าพเจ้าในฐานะกรรมการคนหนึ่งกับทำหน้าที่ได้ไม่ดี ด้วยเพราะต้องนำกิจกรรมกลางแจ้งทั้งเล่นเกมส์ ทั้งร้องเพลง คะแนนเสียงที่ข้าพเจ้าต้องลงมติจึงถูกยกไปให้คนอื่นทำหน้าที่แทน

เวลาล่วงเข้าไปใกล้เที่ยง กิจกรรมกลางแจ้งเริ่มเบาลง ข้าพเจ้าจึงได้มีโอกาสเดินดูภาพวาดของเด็กๆ โดยหัวข้อในการวาดภาพในครั้งนี้คือ ‘แม่น้ำโขงในใจฉัน' หลังเดินดูภาพจำนวนมากเสร็จ ข้าพเจ้าก็หวนคิดถึงเรื่องในวงสนทนาตอนกลางคืน การสนทนาในตอนกลางคืนคือการถกเถียงกันถึงเรื่องการลงคะแนน และการตัดสิน บทสรุปของการถกเถียงได้ข้อยุติว่า เด็กที่ส่งภาพเข้าประกวดทั้งหมดจะได้รับรางวัลลดหลั่นกันไป แต่รางวัลชนะเลิศจะมีเพียงรางวัลเดียว และภาพวาดทั้งหมดจะไม่นำมาตัดสินรวมกัน เพราะเด็กชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ ย่อมวาดรูปได้ไม่เท่าเด็กชั้นประถมศึกษาปีที่ ๖ เมื่อเป็นดังนี้การให้รางวัลจึงถูกจัดแบ่งไปตามช่วงชั้น

หลังเห็นผลการตัดสินติดอยู่กับรูปภาพแต่ละรูป ข้าพเจ้าก็ได้ข้อคิดบางอย่างว่า ภาพที่เด็กๆ วาดออกมานั้น ล้วนออกมาจากมุมมองของเด็กที่พวกเขาพบเห็น ทั้งภาพของเรือใหญ่ติดธงชาติของสปป.ลาว ทั้งภาพของคนหาปลา ภาพปลา ภาพแก่งๆ ต่าง สิ่งที่เด็กๆ ได้แสดงออกมานั้นล้วนสื่อให้เราผู้ใหญ่ที่เป็นคนต่างบ้านต่างเมืองได้เห็นว่า แม่น้ำโขงที่พวกเขาเห็นมีสิ่งเหล่านี้อยู่จริง

ในภาพวาดบางภาพได้แสดงให้เห็นถึงความอุดสมบูรณ์ของระบบนิเวศ และสัตว์น้ำน้อยใหญ่ รวมทั้งผู้คนที่ได้พึ่งพาแม่น้ำสายนี้ หากจะกล่าวว่า แม่น้ำโขงคือห้องเรียนศิลปะของเด็กๆ ก็คงไม่ผิด และที่สำคัญในสายตาของศิลปินตัวน้อย พวกเขาคงไม่ได้รับรู้ถึงความเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำอันเป็นห้องเรียนศิลปะขนาดใหญ่ของพวกเขา ถ้าหากพวกเขาได้รับรู้ว่าวันนี้เกิดอะไรขึ้นกับห้องเรียนศิลปะที่ไม่มีโต๊ะ แต่มีแก่งหิน และหาดทรายเป็นที่นั่งแทนโต๊ะ เด็กๆ คงจะวาดรูปอย่างอื่นที่นอกเหนือจากสิ่งที่พวกเขาเห็น

ก่อนผู้ใหญ่หลายคนจะเดินทางกลับจากบ้านโรงเรียนบ้านคกเว้า หลายคนแอบบ่นเบาๆ ไม่ให้เด็กได้ยินว่า ต่อไปภาพวาดของเด็กๆ คงจะมีแต่ภาพเขื่อนแน่ๆ เพราะโรงเรียนของพวกเขาจะต้องถูกย้ายเมื่อการก่อสร้างเขื่อนปากชมเริ่มขึ้น ในอนาคตภาพวาดของเด็กๆ จากโรงเรียนบ้านคกเว้าคงไม่แตกต่างจากภาพวาดของเด็กๆ จากแม่น้ำมูลเท่าใดนัก

เราในฐานะผู้ใหญ่อยากให้ภาพวาดของเด็กเป็นอย่างไร เราน่าจะมีคำตอบร่วมกันได้ในไม่ช้านี้ คุณว่าจริงไหม แต่ข้าพเจ้าว่าเรื่องนี้น่าจะเป็นจริง ผู้ใหญ่อย่างเราอย่าพากันทำร้ายแม่น้ำโขงในมุมมองของเด็กเลยครับช่วยกันรักษาแม่น้ำโขงอันเป็นห้องเรียนศิลปะขนาดใหญ่เหล่านี้ไว้ให้เด็กๆ ได้ร่ำเรียนกันต่อไปเถอะ