Skip to main content

แม่น้ำนิ่งงันลงชั่วการกระพริบตาของพญามังกร ชาวบ้านริมฝั่งน้ำไม่มีใครรู้ว่า พญามังกรกระพริบตากี่ครั้ง หรือด้วยอำนาจใดของพญามังกร แม่น้ำจึงหยุดไหล ทั้งที่แม่น้ำเคยไหลมาชั่วนาตาปี วันที่แม่น้ำหยุดไหล คนหาปลาร้องไห้ปานจะขาดใจ เพราะปลาจำนวนมากได้หนีหายไปจากแม่น้ำ


การเล่าเรื่องของแม่น้ำยามนี้จึงเป็นการเล่าถึงอดีตอันแสนหวาน...


นานนับ ๑๐ กว่าปีที่ผู้คนริมฝั่งน้ำได้รู้ว่า แม่น้ำหยุดไหลเพราะเหตุผลใด ข่าวการเสกหินปูนก้อนแรกลงสู่แม่น้ำจนกลายเป็นเขื่อนใหญ่กั้นแม่น้ำของพญามังกร เป็นเหตุผลที่ทำให้แม่น้ำหยุดไหลลง คนหาปลาว่าอย่างนั้น


เพราะเหตุผลใดพญามังกรผู้อาศัยอยู่เหนือแม่น้ำใหญ่จึงได้ทำเช่นนั้น ไม่มีใครให้เหตุผลได้อย่างแท้จริง ทุกคนรู้เพียงข่าวที่แว่วมากับสายลม และสายฝนว่า พญามังกรต้องการกลืนกินไฟเป็นภักษาหารจึงตัดสินใจเสกหินปูนก้อนแล้วก้อนเล่าปิดกั้นแม่น้ำ และทันทีที่การเสกหินปิดกั้นแม่น้ำของพญามังกรเสร็จสิ้นลง ไฟก้อนแรกก็ถูกพญามังกรกลืนกินอย่างหิวกระหาย


ร่างกายของพญามังกรเริ่มอ้วนพลีขึ้นเป็นลำดับ เพราะการกลืนกินไฟจากการเสกหินปูนทิ้งลงปิดกั้นแม่น้ำ ร่างกายที่ผอมเพรียวของพญามังกรเริ่มอ้วนถ้วนสมบูรณ์ขึ้นเป็นลำดับ เกล็ดของพญามังกรเริ่มมันวาวยามต้องแสงแดด
มันวาวจนดูน่ากลัว


นานนับ ๑๐ กว่าปี ไฟที่พญามังกรกลืนกินจากแม่น้ำเริ่มน้อยลง เพราะการกินอย่างไม่ลืมหูลืมตา เมื่อไฟน้อยลง พญามังกรเริ่มผอมโซลงอีกครั้ง การเลื้อยเพื่ออวดท่วงท่าอันงดงามเริ่มเชื่องช้าลง ในที่สุดพญามังกรก็เริ่มเลื้อยคดเคี้ยวลงมาตามแม่น้ำ เพื่อแสวงหาแหล่งอาหารแห่งใหม่ เมื่อมาถึงหุบเขาแห่งหนึ่งที่ขนาบอยู่สองข้างแม่น้ำ สัมผัสบางอย่างของพญามังกรได้รับรู้ถึงไฟที่คุกรุ่นอยู่ในแม่น้ำอีกครั้ง แล้วพญามังกรก็ตัดสินใจเสกภูเขาทั้งลูกให้กลายเป็นก้อนหินชิ้นเล็กชิ้นน้อย ก่อนจะให้ส่วนลำตัวไปจนถึงปลายหางตวัดเอาก้อนหินลงสู่แม่น้ำ เพื่อปิดกั้นแม่น้ำดั่งที่เคยทำมา จากก้อนหินก้อนแล้วก้อนเล่าที่พญามังกรทิ้งลงแม่น้ำก็กลายเป็นกองหินกองใหญ่ปิดขวางทางน้ำอีกครั้ง


ในวันที่แม่น้ำถูกปิดกั้น พญามังกรไม่ได้ยินเสียงร้องไห้ และการบอกลาของแม่น้ำ แต่พญามังกรสนใจแต่ไฟอันเป็นอาหารอันโอชะของตัวเอง และพญามังกรก็เริ่มใช้ปากอันมหึมาดูดกลืนไฟให้หายเข้าไปในปากดั่งเช่นที่เคยทำมา...


นานนับปีที่พญามังกรกลืนกินไฟวันแล้ววันเล่า ไฟที่เคยมีอยู่จำนวนมากก็น้อยลง แม่น้ำที่เคยให้ไฟไม่สามารถให้ไฟได้อีกต่อไป พญามังกรเริ่มหงุดหงิด และงุ่นง่านสะบัดหางฟาดไปทั่วแม่น้ำจนแม่น้ำขุ่นข้น ในวันที่แม่น้ำขุ่นข้น พญามังกรไม่เคยรู้เลยว่า ความตายได้เดินทางมาถึงแม่น้ำแล้ว



แม่น้ำหายใจรวยริน เพราะไม่อาจไหลได้อย่างที่เคยเป็นมา การระเหยหายของแม่น้ำมีมากขึ้น ฤดูน้ำหลาก น้ำไม่หลากแต่กลับลดลง แม่น้ำร้องไห้เงียบงันในสายฝน บางทีนี่อาจเป็นวันสุดท้าย แม่น้ำว่าอย่างนั้นก่อนจะค่อยๆ ไหลอย่างเชื่องช้าไปสู่การหยุดนิ่ง


พญามังกรไม่เคยรับรู้หรือบางทีอาจไม่อยากรับรู้ถึงความเหนื่อยล้า และลมหายใจรวยรินของแม่น้ำ พญามังกรยังคงกลืนกินไฟจากแม่น้ำ เพื่อขยายร่างกายของตัวเองให้อวบอ้วน...


เมื่อไฟน้อยลง พญามังกรก็เลื้อยไปหาไฟจากแหล่งใหม่บนแม่น้ำซ้ำแล้วซ้ำเล่า ขณะการขยับเคลื่อนไหวของพญามังกร แม่น้ำหายใจรวยริน และสิ้นใจตายก่อนวัยอันควร

 

 

 

บล็อกของ สุมาตร ภูลายยาว

สุมาตร ภูลายยาว
วารสารวรรณศิลป์บนแผ่นดินลาว ลมหนาวและความร้อนแล้งโชยผ่านยอดขุนเขาด้านทิศตะวันตกแห่งเมืองหลวงของราชอาณาจักรล้านนามาแผ่วๆ แล้วฤดูกาลแห่งความเหน็บหนาวก็เดินทางมาอีกครั้งพร้อมกับลมสายลมนั้น
สุมาตร ภูลายยาว
สี่พันดอน: บ้านของคนและปลา เมื่อเอ่ยถึงสี่พันดอนเชื่อว่าหลายคนที่เคยไปเยือนคงจินตนาการถึงได้ แต่สำหรับคนที่ไม่เคยไปเยือนคงงุนงงไม่น้อยว่าหมายถึงอะไร คำว่า ‘สี่พันดอน’ เป็นชื่อเรียกเกาะ ดอนต่างๆ ที่เกิดขึ้นในแม่น้ำโขงในเขตเมืองโขง แขวงจำปาสัก ภาคใต้ของประเทศลาว ดินแดนแห่งนี้ได้ถูกเรียกขานว่า สี่พันดอน เพราะเต็มไปด้วยเกาะน้อยใหญ่ที่มีจำนวนมากมายเรียงรายอยู่ในแม่น้ำโขงที่มีความกว้างกว่า ๑๔ กิโลเมตร เกาะต่างๆ เริ่มขึ้นที่เมืองโขงและยาวลงไปจนถึงชายแดนลาว-กัมพูชาที่บ้านเวินคามกับเมืองสตรึงเตร็ง ในจำนวนเกาะที่มีอยู่มากมาย เกาะใหญ่ที่สุดชื่อ ‘ดอนโขง’ คำว่า ‘ดอน’…
สุมาตร ภูลายยาว
เจ้าม้าศึกสีเทา ๒,๒๐๐ ซีซี ทะยานไปตามทางลูกรังสีแดงเบื้องหลังฝุ่นคลุ้งตลบ หากมีรถวิ่งตามมาคงบอกได้คำเดียวว่า ‘ขอโทษ’ ก่อนจะถึงทางแยกเสียงโทรศัพท์ของผู้ไปถึงก่อนก็บอกให้ตรงมาตามทางอย่าได้เลี้ยวซ้ายเป็นอันขาด เพราะนั่นหมายถึงการหลงทางจะเกิดขึ้น
สุมาตร ภูลายยาว
การเดินทางเที่ยวนี้มีผู้หญิงนำ เช้านี้เป็นอีกวันที่ตื่นเช้ากว่าวันอื่น แต่หากว่าเมื่อเทียบกับชาวบ้านทั่วไปแล้ว ถือว่ายังสาย โดยเฉพาะกับพ่อค้าแม่ค้าการตื่นนอนตอน ๖ โมงเช้านั้นถือว่าสายมากแล้ว เช้านี้กว่าจะเปิดเปลือกตาตื่นช่างหนักหนาสาหัส ราวกับว่าเปือกตาทั้งสองข้างถูกปิดทับไว้ด้วยเทปกาวชั้นดี หลังล้างหน้าแปรงฟันเสร็จ สมองยังคงงุนงง อาจเป็นเพราะช่วงนี้พักผ่อนไม่ค่อยพอ รวมทั้งมีเรื่องหลายเรื่องให้ได้คิด แต่เพราะงานที่ทำจึงต้องบังคับตัวเองให้ลุกจากที่นอน
สุมาตร ภูลายยาว
จะแกคนเลี้ยงวัวผู้ไม่เคยขุ่นมัวในหัวใจ ผมจำได้ว่าพบชายคนนี้ครั้งแรกเมื่อเข้าไปบ้านสองพี่น้อง เขาดูแปลกกว่าคนอื่นในหมู่บ้าน เพราะเขาเป็นผู้ชายคนเดียวในหมู่บ้านที่ไว้ผมยาว เค้าโครงใบหน้าของเขาราวกับถอดแบบออกมาจากหัวหน้าชนเผ่าของอินเดียนแดง
สุมาตร ภูลายยาว
การงานของชีวิตที่ตกค้าง ฝนเทลงมาอีกวันแล้ว...เสียงสังกะสีดังราวกับมีก้อนหินนับล้านร่วงลงมาใส่ เย็นวันนี้มีเรื่องราวให้ขบคิดมากมาย กลับมาจากการประชุมที่เคร่งเครียด อันนับว่าเป็นการงานส่วนหนึ่งของชีวิต เล่นเอาเหนื่อยสายตัวแทบขาด แล้วยังมีงานอะไรที่ยังไม่ได้ทำอีกไหมนี่
สุมาตร ภูลายยาว
บันทึกในค่ำคืนที่เปลี่ยนผ่านกับนิทรรศการที่ไม่ได้จัด สายฝนของเดือนกันยายนโปรยสายลงมาทั้งวัน เราออกเดินทางจากเชียงของมาแต่ตอนเช้าด้วยรถคันเล็ก บนกระบะทางตอนท้ายบรรทุกเอกสารต่างๆ รวมทั้งนิทรรศการมาเต็ม รถต้องจดหลายครั้ง เพื่อห่มผ้ายางกันฝนให้ของบนกระบะรถ เราผ่านมากว่าครึ่งทาง ฝนยังไม่มีทีท่าว่าจะหยุดตก ซ้ำร้ายยังตกลงมาหนักกว่าเดิม รถวิ่งทำความเร็วได้ไม่มากนัก ทั้งที่ความเป็นจริงแม้ฝนจะไม่ตก มันก็ไม่เคยวิ่งได้เร็วกว่าที่วิ่งอยู่เท่าใดนัก
สุมาตร ภูลายยาว
เมฆสีดำเหนือฟ้าด้านตะวันออกส่งสายฝนลงมาตั้งแต่เช้าจนล่วงบ่าย แม่น้ำเป็นสีชานมเย็น เศษขยะ ขอนไม้ ท่อนไม้ และต้นไม้ลอยมากับสายน้ำ และไหลไปตามแรงเฉื่อยของกระแสน้ำ
สุมาตร ภูลายยาว
เช้านี้เหมือนกับทุกเช้าในช่วงนี้พ่อท่อน ยาแก้วเดินทอดน่องในสวนบนดอนทรายริมฝั่งแม่น้ำโขงเพื่อดูแปลงมะเขือราว ๔ ไร่ ในใจพ่อท่อนเองไม่อยากเก็บมะเขือในตอนนี้แม้ว่าจะถึงช่วงเวลาในการเก็บแล้ว สาเหตุที่ทำให้พ่อท่อนไม่อยากเก็บมะเขือในตอนนี้ เพราะราคามะเขือต่ำกว่าปีที่ผ่านมา ปีนี้มะเขือหนึ่งหมื่น (๑๒ กิโลกรัม) ขายส่งจากสวนได้เงิน ๑๒ บาท
สุมาตร ภูลายยาว

รถตู้วิ่งไปบนถนนลาดยางมะตอยที่บางช่วงเป็นหลุมเป็นบ่อ ถนนสายนี้เป็นเส้นทางจากจังหวัดกระแจะไปอำเภอสามบอ เพราะถนนไม่ค่อยดีนัก ระยะทาง ๓๕ กิโลเมตรต้องใช้เวลาเกือบ ๑ ชั่วโมงจึงถึงจุดหมาย เมื่อรถตู้ทั้ง ๓ คันจอดสงบนิ่งลงตรงประตูหน้าวัด ผู้โดยสารในรถตู้ก็พากันทยอยลงจากรถ เบื้องล่างของถนนเป็นแม่น้ำสายใหญ่ คนท้องถิ่นเรียกแม่น้ำสายนี้ว่า ‘โตนเลของ-แม่น้ำของ-โขง’ แม้ยังไม่สายมากนัก แต่แสงแดดก็ส่องประกายร้อนแรงเหนือสายน้ำ ฟ้ากว้างเปล่าแปนเป็นสีฟ้าไกลสุดสายตาหยั่งถึง บนสายน้ำเรือหลายลำจอดลอยลำอยู่ ใกล้กับเรือตรงโคนต้นจามจุรีมีเด็ก ๓-๔ คนนั่งอยู่ ถัดจากโคนต้นจามจุรีไปมีเรือลำหนึ่งลอยลำอยู่…
สุมาตร ภูลายยาว
จากพื้นที่ต้นน้ำจนถึงปลายน้ำที่แม่น้ำโขงไหลผ่าน ผู้คนสองฝั่งได้ใช้ประโยชน์จากแม่น้ำที่มีความยาว ๔,๙๐๔ กิโลเมตรสายนี้ไม่ต่ำกว่า ๑๐๐ ล้าน ลักษณะการใช้ประโยชน์ก็แตกต่างกันออกไปตามแต่สภาพของพื้นที่ ในช่วงที่ไหลผ่านประเทศไทยตั้งแต่จังหวัดเชียงรายจนถึงจังหวัดอุบลราชธานี ก็มีผู้คนไม่จำนวนไม่น้อยได้ใช้ประโยชน์ในด้านแตกต่างกันออกไป ผู้ใหญ่ใช้หาปลา และใช้พื้นที่ตามหาดทรายที่โผล่พ้นน้ำ และริมฝั่งทำการเกษตร เด็กๆ ใช้เป็นห้องเรียนสำหรับฝึกหาปลา และว่ายน้ำ
สุมาตร ภูลายยาว
  ผาชันเป็นหมู่บ้านอีกแห่งหนึ่งที่อยู่ริมแม่น้ำโขงอยู่ในเขตอำเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี หมู่บ้านแห่งนี้มีเรื่องราวน่าสนใจหลายอย่าง เริ่มแรกเดิมทีก่อนเดินทางไปถึง ผมจินตนาการถึงหมู่บ้านแห่งนี้ในรูปแบบต่างๆ และพอเดินทางไปถึงบ้านผาชันเป็นครั้งแรก ซึ่งอยู่ในหน้าฝน ผมก็พบว่า ในฤดูฝนหมู่บ้านแห่งนี้กลายเป็นเกาะขนาดย่อมๆ ชาวบ้านบอกว่า "ในฤดูฝน น้ำจากห้วยจะไหลจนท่วมสะพาน และถนนที่เข้าสู่หมู่บ้าน การเดินทางเข้าหมู่บ้านต้องใช้เรือข้ามลำห้วยแล้วไปต่อรถ" ร่องรอยของคำพูดปรากฏให้เห็นเมื่อผมเดินทางเข้าสู่หมู่บ้าน รถข้ามสะพานที่น้ำในลำห้วยเริ่มปริ่มอยู่ใต้สะพาน…