เขาอยู่ด้วยกันสามคน คนผอมบอบบางสูบยาสูบแทบตลอดเวลา นั่งซึม
เหม่อกับที่ได้คราวละนานๆ กวาดสายตามองเลื่อนลอย เรื่อยเปื่อย คนร่างมะขามข้อเดียว ดูแข็งแรงอยู่บนความเฉื่อยเนือย เคลื่อนไหวเชื่องช้า คนสุดท้ายร่างสันทัด ดูแคล่วคล่องว่องไวที่สุด รู้จักงาน ขยันทำงาน เคลื่อนไหวไปมาแทบไม่หยุดหย่อน
ทั้งสามคนมาจากเมืองผาอาน ข้ามน้ำสาละวินมาถึงป่าสาละวิน ออกเดินลัดป่า
เขา รับจ้างไปตามหมู่บ้าน ตามแต่ใครจะมีงานให้ทำ จนมาถึงป่าแม่น้ำเงา
นักรบยามหนีทัพ ก็ดูไม่ต่างไปจากชาวบ้านปกติทั่วไป
เขามาถึงป่าแม่เงาอย่างไม่คาดคิด การเดินทางทำให้เกิดการพบปะพูดคุย คนเร่ร่อนตามป่าเขาพร้อมจะไปที่ไหนก็ได้ เรื่องอาหาร ที่หลับที่นอนเป็นเรื่องไม่ต้องพูดถึง ขอเพียงให้ปลอดภัย รอดพ้นจากมือไม้เจ้าหน้าที่
พวกเขาจะได้ไม่ต้องไปติดคุก หรือถูกส่งเข้าศูนย์อพยพในลำดับต่อไป
วันที่ผมไปพบพวกเขา เป็นช่วงเวลาเพาะปลูกข้าว นาข้าวลงจอบกันอย่างเดียว ไม่มีรถจักรไถนา หรือแรงงานสัตว์ จอบต่อจอบพลิกหน้าดิน แล้วหย่อนเมล็ดข้าวลงไป
เราแปลกหน้าต่อกันในช่วงแรก ผมรู้ชื่อพวกเขาในเวลาต่อมา ล้วนเป็นชื่อของสัตว์
คนผอมสูงชื่อโถ่(นก) คนมะขามข้อเดียวชื่อกะชอ(ช้าง) คนสุดท้ายชื่อซอมีญอ(แมว)
สีหน้าแววตาพวกเขาคล้ายๆกัน แววตาบาดเจ็บ เพียงแต่รอยยิ้มเจื่อนๆเท่านั้น ทำให้พวกเขาดูมีชีวิตชีวาขึ้นมาบ้าง พร้อมเริ่มต้นชีวิตใหม่ได้ทุกเมื่อ
นักรบ ไม่คิดถึงการรบแล้วคิดถึงอื่นใด ผมอยากรู้ความรู้สึกพวกเขา ซอมีญอพูดภาษาไทยได้บ้าง เป็นคนตอบว่า ไม่ได้คิดอะไร อยู่ไปเรื่อยๆ ไม่ได้กลับไปแล้วมั้ง
ผมถามต่อว่า พวกเขาไม่มีความหวังแล้วหรือ
"รบไปก็เท่านั้น ไม่รู้จะจบกันเมื่อไหร่"
"มาทำงานอย่างนี้ มาเพื่อจะกลับไปอีกครั้งมั้ย" ผมถาม
"อยู่อย่างนี้ ไม่ต้องคิดอะไร มีงานก็ทำไป ไม่มีก็ไม่ต้องทำ" ซอมีญอพูดแล้วเป่าควันยาสูบแรงๆ
งานในนาเพาะปลูก อยู่กับการหว่านเมล็ด สับๆขุดๆทั้งวัน มือเคยจับปืนมาจับจอบ เท้าเคยเดินระแวงระวังไปตามแนวรบ มาย่ำบนดินเพาะปลูก ไม่ต้องห่วงว่าศัตรูจะจู่โจมเข้ามาตอนไหน หนทางนักรบหนีทัพดูขี้ขลาด ไม่กล้าสู้ แต่หนทางของคนเพาะปลูกไม่อธิบายเช่นนั้นอย่างแน่นอน
การปลูกเต็มไปด้วยการดิ้นรนต่อสู้ หนักเหนื่อย สู่หนทางสงบ สันติ ร่มเย็น พวกเขาได้รับสัมผัสเช่นนี้อยู่ตลอดเวลา ที่นากลางป่าลึก มีเถียงนาเพียงหลังเดียว สร้างขึ้นมาเพื่อกันแดดกันฝนในช่วงเพาะปลูก
ส่วนพวกเขา สร้างเพิงพักขึ้นมาอีกหลังหนึ่ง ตั้งอยู่โดดเดี่ยวริมขอบป่า ท้ายแปลงนา เป็นทั้งที่กิน ที่นอน ในเพิงพักไม่มีอื่นใดเลย นอกจากหม้อหุงข้าว กองไฟ ถ้วยชามสังกะสีสามสี่ใบ ช้อน มีด ..
กระบอกไม้ไผ่ตั้งวางเรียงแถว ทั้งกระบอกน้ำ และกระบอกเก็บถนอมอาหาร
ผมร่วมปลูกข้าวกับพวกเขาด้วย มันเป็นการทำงานที่น่าแปลกใจอีกครั้งหนึ่ง ที่ดูเหมือนว่า เราต่างหนีอะไรบางอย่าง มาอยู่ในดินแดนอันไกลแสนไกล ผมไม่รู้ว่าพวกเขาคิดอะไร แต่สำหรับผม ผมเห็นวิกฤติชีวิตบางอย่าง เห็นการเดินทางแสวงหาบางอย่าง
พวกเขาหนีสงคราม หนีการสู้รบ หนีทัพ ไม่อยากรบ แล้วผมหนีอะไรมาหรือ?
ดินแดนที่น่าอยู่ต้องเดินทางไกลถึงเพียงนี้หรือ?
สุดท้ายมาพบกันที่เมล็ดข้าวเปลือก รอบๆตัวเต็มไปด้วยไข้ป่าเชื้อไข้มาลาเรีย
พวกเขาไม่นอนกางมุ้ง มีเพียงกองไฟที่สว่างอยู่ค่อนคืน
หลังเวลาทำงาน พวกเขาก็ง่วนอยู่กับการทำอาหารกินเอง ผักหญ้าที่หาได้ตามป่า จากริมฝั่งแม่น้ำเงา แต่วิชาเอาตัวรอดในป่า ดูเหมือนพวกเขาชำนาญเหลือเกิน
เช้าวันหนึ่ง พวกเขาเทบางอย่างออกมาจากกระบอกไม้ไผ่ กลิ่นเปรี้ยวๆ สีเหลืองๆ น้ำข้นๆ อยู่ในหม้อพร้อมยกขึ้นบนเตาไฟ
"เห็ดหมัก" ซอมีญอบอก "ใส่กบลงไป ใส่น้ำข้าว ใส่เกลือ หมักไว้"
มันเป็นอาหารป่าที่ดูมีขั้นตอนการทำ สอดคล้องกับความเป็นจริงใกล้ตัว พะเลอโดะบอกว่า นี่เป็นวิธีการถนอมอาหารที่ใช้กันตามป่าทั่วไป ไม่มีตู้เย็น ก็ต้องเก็บหมักเอาไว้ หรือไม่ก็ตากแห้ง
ผมร่วมลิ้มชิมรสเห็ดหมักกบกับน้ำซาวข้าวด้วย กลิ่นหมักข้ามคืน พอใส่เครื่องเทศลงไป กลับกลายเป็นอีกกลิ่น ไม่มีกลิ่นเหม็นเปรี้ยวเหลืออยู่เลย
ผมไม่เห็นว่าพวกเขาจะหลุดพ้นไปจากวิถีนักรบ เพียงแต่อาวุธในมือเขาเปลี่ยนไปเท่านั้นเอง จากปืนเป็นเมล็ดข้าว จากสนามเพลาะเป็นสนามชีวิตตามนาไร่
ซอมีญอเล่าว่า เขาไม่มีโอกาสได้ใช้ชีวิตตามปกติ เหมือนชาวบ้านคนอื่นๆ พอโตจับปืนได้ เขาก็ออกมาฝึกยิงปืน เขาไปเป็นกองกำลังติดอาวุธ เขารู้แต่เพียงว่า ต้องออกไปล่าคนฆ่าพ่อเขาให้ได้ มีทางเดียวเท่านั้น จึงเป็นทหารในกองทัพ
นั่นเป็นเส้นทางกรำศึกอันยาวนาน ผมไม่รู้ว่านั่นเป็นอุดมการกู้ชาติหรือไม่ เพียงแต่เขาเกิดมาสู่ดินแดนล่า ก็ต้องเอาตัวรอดต่อไปให้ได้ และการเอาตัวรอดของเด็กหนุ่ม ก็ไม่พ้นเรื่องการจับปืนยืนขึ้นป้องกันตัวเอง
โถ่ดูจะเป็นคนเงียบที่สุด เฉื่อยเนือยที่สุด ดูเขาเบื่อๆกับชีวิตที่เป็นไปเหลือเกิน
กะชอเป็นช้างสมชื่อ เขาเป็นแรงงานสำคัญ ทั้งงานในนาและงานออกหาอาหาร ส่วนซอมีญอดูราวกับผู้บังคับกองร้อย ขรึมและมีบุคลิกสั่งการ ทำโน่นหยิบนี่ในงานที่ออกแรงกันจริงๆจังๆเท่านั้น เว้นแต่ช่วงทำอาหาร เขาก่อไฟขลุกอยู่ข้างกองไฟจนแทบไม่ห่าง
เสร็จจากปลูกข้าวก็ลงถั่วเหลือง ลงพริก ทำรั้วกันวัวควาย เป็นแปลงเพาะปลูกที่ดูสวยงามอีกแห่งหนึ่งตั้งแต่ผมผ่านมายังป่าแม่เงา ดูราวหน่วยจรยุทธขนาดย่อม ที่อยู่ระหว่างการเก็บสะสมสะเบียง เพื่อมุ่งสู่สงครามใหญ่อีกครั้งหนึ่ง
ชีวิตตามป่าเขา หลบลี้หนีสายตาใครต่อไครได้ง่ายดาย ที่สำคัญนั้น เป็นดินแดนยืดหยุ่นต่อการมีชีวิตอยู่ ให้อยู่กันต่อไปได้ ไม่แตกหักสืบค้นไล่ตามกันอย่างเข้มข้น ตามป่าเขายังเต็มไปด้วยคนยากลำบาก ไม่รู้หัวนอน ไม่รู้จะเอาอย่างไรกับชีวิต
แต่ถึงที่สุดพวกเขาก็อยู่ด้วยกันได้ หากเสียงเรือดังใกล้เข้ามาครั้งใด พวกเขาจะหยุดงานทุกอย่าง ฟังพร้อมกัน จนกว่าเสียงเรือจะหายไป พวกเขาก็เริ่มกุมด้ามจอบทำงานต่อไป การใช้ชีวิตอย่างระแวดระวัง และพร้อมจะหนี นั่น เป็นศิลปะการอยู่รอดที่สั่งสมกันมานานปี
เพียงแต่วันนี้ พวกเขาไม่อยู่ในสนามรบ ถึงอย่างไร ที่แห่งนี้ก็ใช่จะอยู่ไกลจากวิถีกระสุนปืน การเตรียมตัวให้พร้อมหนี เป็นสิ่งที่อยู่ในความรู้สึกนักรบพลัดถิ่น
ผมไม่รู้ว่า พวกเขาต้องหนีกันอีกนานเท่าไหร่ หรือต้องหนีกันชั่วชีวิต ไม่มีใครรับผิดชอบดูแลพวกเขาได้ทุกช่วงจังหวะเวลา พวกเขามีสัญชาตญาณหลบหนีอยู่เต็มเปี่ยม
พวกเขาผ่านทางมาปลูกข้าว มีรายได้เล็กๆน้อยๆ แลกกับชีวิตความเป็นอยู่ไปวันๆ
บล็อกของ ชนกลุ่มน้อย
ชนกลุ่มน้อย
อยู่กับบ้านหนึ่งวัน ฝนกำลังตก ถนนลาดยางผ่านหน้าบ้านเปียกน้ำ มันข้ามรางรถไฟมุ่งไปยังทะเลสาป ผมมองเห็นฉากเก่าๆผ่านเข้ามา รถบรรทุกไม้ฟืนรถไฟแล่นผ่านหน้าไป มันอัดแน่นด้วยไม้เนื้อแข็งขนาดหนึ่งวา ผ่าซีกดูขาวๆเหมือนกระดูกสัตว์ ผมใส่แผ่นซีดี Shangri-la ของ MARK KNOPFLER ลงในเครื่องเล่นซีดี เลือกเอาเพลง Whoop de doo “ถ้าฉันกำลังทำเรื่องใหญ่ด้วยย้อนคืนกลับบ้านฉันไม่ได้มุ่งตรงดิ่งไปสู่คำตอบใดๆของฉันและน้ำตาก็ไม่ได้มาง่ายๆหนทางที่ถูกใช้ไปสู่ Whoop de doo...”
ชนกลุ่มน้อย
คุณเดินไปตามทางดินแคบๆ ลัดเลาะสวนรกเรื้อที่ปล่อยให้ไม้ทุกชนิดขึ้นมาได้ คุณมองหาต้นมะปริงที่เด็กชายตัวน้อยๆ แอบย่องขึ้นไปเด็ดลูกสุกกิน กว่าจะได้กินก็ต้องสู้กับฝูงมดแดงยกโขยง มันไม่อยู่แล้ว มองหามะไฟต้นใหญ่ขนาดรอบโอบผู้ใหญ่ คุณเคยปีนขึ้นไปซ่อนตัวเงียบอยู่บนยอดราวกับลูกลิงขโมย มันไม่อยู่แล้ว แล้วไปเกาะรั้วลวดหนาม ยืนมองทุ่งนากว้าง ซึ่งบัดนี้กลายสภาพเป็นที่เลี้ยงวัว ไม่มีร่องรอยเส้นซังข้าวแม้แต่เส้นเดียว นาข้าวร้างต้นข้าวมากว่าสิบปี แล้วคุณก็กวาดตามองครอบครัวยางนา มันอยู่เป็นครอบครัวจริงๆ ห้าหกต้น ต้นใหญ่สุดนั้นผู้ใหญ่สามคนโอบแทบไม่รอบทีเดียว…
ชนกลุ่มน้อย
นางมาถึงหมู่บ้านเหมือนนกย้ายถิ่นประจำฤดู ไม่มีใครรู้ว่านางมาถึงหมู่บ้านไหนเดือนไหน และเลือกเข้าไปบ้านใครก่อน ทุกคนในหมู่บ้านต่างรู้ว่านางจะมา ไม่ว่าเด็กหรือผู้ใหญ่ ต่างเรียกนางจนติดปากว่า ซามูนะห์ซามูนะห์มาแล้ว ในความรู้สึกของเด็ก น่าสยอง น่าขนลุกขนพอง ใช่แล้ว หญิงบ้ากำลังเข้ามาหมู่บ้าน เด็กคนไหนดื้อเกิน มักจะโดนพ่อแม่ขู่ จะให้ซามูนะห์จับใส่สอบนั่ง พาไปขาย เด็กจะเงียบกริบ ผมเป็นหนึ่งในจำนวนเด็กกลัว เด็กไม่กลัวจะโต้ตอบอีกอย่าง เอากรวดปา หรือกระป๋องนมปาใส่นาง นางหยุดกึกบ่นพึมพำ ทำท่ายกไม้ยกมือปัดป้อง แล้วผู้ใหญ่ก็เข้ามาไล่พวกเด็กกลุ่มไม่กลัวนางอีกที
ชนกลุ่มน้อย
วจีเอ่ยเอื้อนออกไปอาจมิใช่ดังใจรู้สึกหากแต่เราคงดำเนินต่อข้ามผ่านกาลคืนค้นหาแรกก้าวจากเริ่มต้นจนพลันหายไปในอากาศพยายามเข้าใจ...จะดำรงอยู่อย่างมีเราอย่างไร ณ ที่นั้นสบเข้าไปนัยน์ตาเธอมิใช่ใครเลยที่ฉันรู้จักดื่มด่ำความงงงันอันว่างเปล่าด้วยสำนึกที่แสนเปลี่ยวเหงาณ บัดนี้ สำหรับฉัน บางคำผุดขึ้นมาอย่างง่ายดายซึ่งฉันรู้ว่ามิมีความหมายมากมายหากเปรียบเทียบกับคำกล่าวเมื่อฅนรักได้สัมผัสเธอมิอาจรู้ว่าสิ่งใดที่ทำให้ฉันรักในเธอและฉันเองก็มิอาจรู้ว่าเธอรักสิ่งใดในความเป็นฉันอาจเป็นภาพของใครบางฅนที่เธอคาดหวังตื่นขึ้นมาอีกครั้ง ฉันมิอาจเสแสร้งใดใด…
ชนกลุ่มน้อย
ไม่มีสถานที่ไหน ผูกมัดใจผมไว้แน่นเท่าที่แห่งนี้ เป็นแววตาของพ่อที่มองลูกด้วยความเอ็นดู ดินแดนที่เราเหล่าเด็กๆไม่ได้ไปบ่อย หนึ่งปีผ่านไปเพียงหนึ่งครั้งเท่านั้น เวลาอื่นราวกับมันเป็นสถานที่ต้องห้าม และน่าเกรงกลัว ความจริงในโลกของเด็กชาย ต้องเดินไปเรียนหนังสือตามทางรถไฟ ไปกลับวันละ 10 กิโลเมตร เพียงมองข้ามผ่านทุ่งนาไปทางทิศตะวันตก ห่างราวครึ่งกิโลเมตร ก็เห็นแนวป่าทึบเป็นกำแพงหนา ล้อมไม้ใหญ่ต้นสูงเสียดฟ้าต้นหนึ่ง มีธงเหลืองปลิวอยู่เหนือยอดไม้ มองไม่เห็นโรงธรรม กุฎิ หรือต้นลั่นทมเก่าแก่ล้อมโรงธรรม เดินผ่านทุกครั้ง ในใจผมผุดพรายถึงฉากนั้น…
ชนกลุ่มน้อย
ภาพขาวดำที่มีอายุยืนยาว เหมือนแสงส่องเข้าไปไม่ถึง ตรึงอยู่ในเบื้องลึกของก้นบึ้งความทรงจำ มันแตกพร่ามาสั่นไหวดวงใจทุกครั้งที่นึกรำลึก จริงเหมือนไม่เคยมีจริง ภาพเบลอมัวหม่นเต็มไปด้วยความรู้สึกดีเหลือเกิน ปลอดภัย เป็นสุข สงบ ไม่ร้อน ไม่รน สีของความเก่าแก่ สีของนักบวช เพียงไม่นึกถึงมันก็ถอยร่นไปอยู่ลึก ราวกับถูกลืมเลือนหายไปสิ้นผมกลับไปเดินบนทางดินสายนั้น ทางเลียบลำคลองที่ออกไปสู่ทะเลสาบสงขลา ทำให้นึกถึงครั้งหนึ่ง เคยเดินตามหลังแม่ชีทุกเช้า กลิ่นแม่ชีเป็นกลิ่นนักบวช …
ชนกลุ่มน้อย
ทางไปนาเหมือนทางเดินในสนามเพลาะ ขุดลึกลงไปในดินด้วยแรงน้ำกัดเซาะ จะว่าไปน่าจะเป็นผลพวงของการขนไม้หมอนรถไฟ เส้นทางชักลากไม้สมัยคนรุ่นปู่ยังหนุ่ม ไม้ล้มลงจำนวนมหาศาลต่อเนื่องกันหลายปี ไปเป็นไม้หมอนรถไฟร่องรอยเหลือไว้ คือเส้นทางขุดลึกลงไปในดินเมื่อยี่สิบกว่าปีที่แล้ว มันเป็นทางเดียวที่พาผมไปพบกับผ้าร้ายควายผ้าร้ายควายชั้นดีอยู่ในป่าพรุ โคลนลึกถึงหน้าขาผู้ใหญ่ บางช่วงเลยบั้นเอว บางช่วงผู้ใหญ่จะรู้กันว่า เป็นวังโคลนดูด โคลนมีชีวิตดูดวัวควายตายไปนักต่อนัก โดยเฉพาะวัวควายที่โจรขโมยมา …
ชนกลุ่มน้อย
ถ้าเกาะสี่เกาะห้าเป็นเรื่องสั้น ใครก็คงคิดว่าต้องเป็นเรื่องสั้นขนาดยาว แต่คุณกลับเห็นต่าง ใครคงคาดไม่ถึงกระมังว่า ความจริงมากพอที่จะนับเป็นนวนิยายได้สบายๆนั้น คุณกลับไม่เห็นเป็นนวนิยาย คุณอ้างถึงข้อมูลที่คุณมีอยู่เพียงน้อยนิด ไม่ได้มีมโหฬารขนาดใส่โบกี้รถไฟ เรื่องสั้นๆห้วนๆขาดๆเกินๆ คุณจะทำอะไรได้มากไปกว่านั่งมอง แม้คุณจะบอกใครๆว่าคุณเห็นเกาะสี่เกาะมาตั้งแต่จำความได้ก็ตาม ในสายตาของคุณ เกาะสี่เกาะห้าเป็นแค่เรื่องสั้นที่ไม่เคยมีใครเขียนจบ ไม่มีใครอยากให้คุณรู้มากไปกว่า เกาะรังนกนางแอ่นหรือรังนกแอ่นทำรังอยู่กลาง(ทะ)…
ชนกลุ่มน้อย
แม่บอกว่า ล้างข้าวสารหลายน้ำหน่อย ผมรับหม้อข้าวจากมือแม่ ด้วยอยากช่วยแม่หุงข้าว แม่กรอกหม้อมาเรียบร้อยแล้ว เหลือเพียงนำไปใส่น้ำ ผมพูดกับแม่ทันที ไม่ล้างจะดีกว่ามั้ย เพราะข้าวขาวเหลือแต่แกน เมล็ดผอม ขัดสีผิวจนเมล็ดขาวนวล ตามความเข้าใจที่ว่า วิตามินในข้าวจะหายไป แต่แม่ตอบกลับมาว่า ข้าวสารสมัยนี้ ไม่ใช่ข้าวสารสมัยก่อน แม่ชี้ให้ดูกระสอบข้าวสาร หนึ่งกระสอบปุ๋ยราคาหลายร้อยบาท ผมดูตัวหนังสือข้างถุง บอกวันเดือนปีที่ผลิต ชื่อพันธุ์ข้าว จังหวัดที่ผลิต …
ชนกลุ่มน้อย
ไม่น่าเชื่อว่า ขี้มัน จะเกี่ยวกับพร้าวห้าว คนถิ่นอื่นให้ความหมายของพร้าวห้าวกับขี้มันอย่างไร?
ชนกลุ่มน้อย
อย่างหนึ่งต้องทำ นั่นคือผมต้องไปสวนยาง เดินทางมากว่าหนึ่งพันกิโลเมตร เดินต่อไปอีกสองสามกิโลเมตร ไม่ใช่เรื่องยากเลย พลันไปยืนอยู่ท่ามกลางต้นยาง ความโปร่งโล่งก็ปรากฏ จับจิตจับใจ แน่นอนว่า ไม่ใช่ความรู้สึกของการงานคนกรีดยาง (ตัดยาง) แน่ๆ เพราะธรรมชาติของการตัดยางนั้น เป็นงานที่เหนื่อยหนักเอาการ (ออกอาการ) ทีเดียวแต่ผมไปในชั่วโมงนี้แบบตากอากาศ ลมพัดแรง ไม่ได้ยินเสียงอย่างอื่น นอกจากเสียงใบยางดังลั่นสนั่นป่า เปลี่ยว ลิบๆ ว่างเวิ้งโหวงเหวง ต้นยางต่อต้นเป็นแถวเป็นแนวสุดตา ไม่มีใครอยากมาเดินดูชมอะไรตามลำพังเช่นนี้หรอก …
ชนกลุ่มน้อย
ถนนคดเป็นงู ข้ามผ่านหารกง – (พี่ชายของหนองน้ำ) เหลนของสายคลองหัวท้ายตัน ความยาวเดิมเกือบ 100 เมตร ตอนนี้มันหดสั้นลงเหลือครึ่งหนึ่ง อีกไม่เกินสิบปีกระมัง มันอาจหดลงเหลือแค่คืบไว้ดูเป็นขวัญตา ให้เด็กรุ่นผมได้นึกย้อนความหลัง เดินเปลือยล่อนจ้อนตัดกลางหมู่บ้านหน้าตาเฉย ไปให้ถึงหัวสะพาน แล้วกระโดดน้ำกันอย่างหนุกหนาน(สนุกและสนาน)