รีวิวภาพยนตร์: Blade Runner 2049, Reach for the sky, A Ghost Story โดย ธงไชย หันวรวงศ์ / Film Review: Blade Runner 2049, Reach for the sky, A Ghost Story, by Thongchai Hunworawong

ทั้งชีวิตเพื่อหนึ่งวันสอบ

 

Reach for the Sky หรือชื่อไทยว่า “ฝากฝันไว้ที่ปลายฟ้า” เป็นสารคดีที่ตีแผ่ถึงหนึ่งในปัญหาใหญ่ที่สุดของประเทศเกาหลีใต้ นั่นก็คือการศึกษา โดยใช้วิธีการเล่าผ่านตัวละครเด็กที่กำลังจะสอบ “ซูนึง” ซึ่งเป็นการสอบใหญ่ คล้ายกับการสอบแอดมิชชั่นบ้านเรา

 

ครั้งแรกที่ได้เห็นทีเซอร์ก็พาลให้นึกว่า “นี่มันสารคดีหรือหนังแอคชั่น?! ” เพราะภาพที่เห็นคือรถมอเตอร์ไซค์วิ่งสวนไปมาราวกับอยู่ในเขตสงคราม ประโยคที่ขึ้น voice over เหมือนกำลังปลุกใจทหารก่อนไปออกศึก การสอบซูนึงนั้นถือเป็นเรื่องใหญ่มากในเกาหลี เป็นวาระแห่งชาติที่รัฐบาลจะขอให้ทุกภาคส่วนร่วมมือกันเพื่อให้การสอบผ่านไปอย่างราบรื่นที่สุด เช่น ตลาดหุ้น บริษัทห้างร้านต่าง ๆ จะเปิดช้ากว่าปกติหนึ่งชั่วโมงเพื่อลดความติดขัดทางจราจร ข้อสอบจะถูกส่งไปด้วยรถหุ้มเกราะที่ได้รับการคุ้มกันอย่างแน่นหนาเพื่อป้องกันไม่ให้ข้อสอบรั่วไหล เครื่องบินจะถูกระงับการขึ้นบินในช่วงสอบฟังภาษาอังกฤษเพื่อไม่ให้ส่งเสียงรบกวนผู้เข้าสอบ รวมไปถึงรถไฟก็จะถูกลดความเร็วลงเช่นกัน และถ้าหากนักเรียนไปไม่ทันก็สามารถโทรหาตำรวจเพื่อให้ไปส่งถึงสนามสอบได้ทันที 

 

SKY เป็นตัวย่อของชื่อสามมหาวิทยาลัย อันได้แก่ Seoul National University, Korea University และ Yonsei University ทั้งสามมหาวิทยาลัยนี้เปรียบเสมือน Ive League ของประเทศเกาหลีใต้ เป็นเหมือน 'ขอบฟ้า' ที่เด็กมัธยมปลายทุกคนอยากจะเอื้อมให้ถึง และพร้อมจะเสียเวลาเพิ่มอีกปี หรือแม้แต่สองปี เพื่อสอบใหม่ ถ้าหากทำไม่ได้ในครั้งแรก ทำให้เกิดวัฒนธรรมการสอบใหม่ โดยเด็กที่รอสอบใหม่จะถูกเรียกว่า 'Repeater' ซึ่งถือเป็นเรื่องปกติ.

 

หนังเล่าผ่านชีวิตของสามตัวละครเป็นหลัก คือ ฮย็อนฮา เธอเป็นหนึ่งใน Repeater แม้จะยังไม่รู้ว่าจริง ๆ แล้วตัวเองอยากเรียนอะไร

 

คนต่อมา คือ ฮเยอิน เด็ก ม.6 ที่กำลังจะสอบซูนึงเป็นครั้งแรก เธอต้องแบกรับความกดดันตลอดเวลา เพราะแม่ของเธอชอบคอยย้ำทั้งตัวเธอเอง และบอกกับคนอื่นตลอดว่า “เมื่อก่อนเธอเป็นเด็กที่เรียนเก่ง ถ้าตั้งใจจะต้องสอบได้แน่” 

 

คนสุดท้าย คือ มินจุน อีกหนึ่ง Repeater ที่ตัดสินใจเข้าเรียนในโรงเรียนประจำสำหรับเตรียมสอบโดยเฉพาะ ซึ่งมีบรรยากาศกดดัน มีกฏเกณฑ์มากมาย มีอาจารย์คุมที่เข้มงวดราวกับผู้คุมในเรือนจำ

 

ตัวละครไม่ได้มีแค่เด็กเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงอีกตัวละครหนึ่งอย่าง คิมคีฮุน เขาเป็นทั้งติวเตอร์วิชาภาษาอังกฤษคนดัง และมหาเศรษฐี โดยตลอดเรื่องเราจะได้เห็น

 

ภาพของนักเรียนที่นั่งมองเขาราวด้วยสายตากับเขาเป็นความหวังของชีวิต แต่ถึงกระนั้นเราก็ยังได้ยินประโยคอย่าง “ห้องนี้รับเด็กได้น้อยไป” ตอนที่เขากำลังจะอัดเทปสอนพิเศษ ชวนให้สงสัยว่าเขาคือครูผู้ช่วยเหลือเด็ก ๆ หรือเป็นเพียงนักธุรกิจที่คอยกอบโกยผลประโยชน์จากระบบที่ล้มเหลวเช่นนี้กันแน่

 

วิธีการเล่าเรื่องของหนังสารคดีเรื่องนี้แบ่งเป็น 3 ช่วง คือก่อนสอบ วันสอบ และหลังสอบ โดยจะนับถอยหลังเข้าใกล้วันสอบเรื่อย ๆ ระดับความลุ้นระทึกของคนดูก็เพิ่มตามจำนวนวันในนาฬิกาที่ลดน้อยลง สิ่งเดียวที่เราเห็นจากเด็กทั้งสามคนคือการเรียน สลับกับการให้กำลังใจ (กึ่งกดดัน) ของผู้ปกครอง ที่พร้อมจะทำทุกอย่างเพื่อความสบายใจของตน ทั้งไหว้ บนบาน ดูดวง และอีกสารพัดสิ่ง จนแทบไม่มีภาพของการเล่น การพบปะเพื่อนฝูง การใช้เวลาในแบบที่วัยรุ่นควรจะใช้ ไม่มีเวลาแม้จะออกไปค้นหาว่าตัวเองชอบอะไรเสียด้วยซ้ำ และความเครียดก็พุ่งมาถึงจุดสูงสุดเมื่อถึงวันสอบซูนึง จนกระทั่งสอบเสร็จแล้ว การรอผลก็ยังคงเป็นช่วงเวลาที่ระทึกไม่ต่างกับตอนก่อนสอบ แม้หลังประกาศผล ก็ยังคงมีการสอบรอบสัมภาษณ์ที่ทุกคนต้องเตรียมตัวอย่างหนักเพื่อที่จะ ‘แสร้ง’ เป็นคนแบบที่มหาวิทยาลัยนั้น ๆ จะชอบ

 

เมื่อผนวกแรงกดดันจากทั้งตัวเอง ครอบครัว และสังคมเข้าไป จึงไม่แปลกใจเลยว่าทำไมวัยรุ่นหลายคนจึงยอมทิ้งชีวิตวัยเด็กทั้งหมดไปเพื่อการสอบ จนถึงขั้นมีคนพูดขึ้นว่า “เกรดสำคัญกว่าเพื่อน” หรือแม้แต่ “ผมว่าการเรียนไม่สำคัญเท่าการได้เข้ามหาวิทยาลัยที่ดี”

 

ในฐานะที่เป็นวัยรุ่นไทยคนหนึ่ง แม้จะโชคดีที่ระบบการศึกษาไทยไม่ได้บ้าเลือดถึงขั้นเกาหลีใต้ แต่ก็พูดได้ว่าวัฒนธรรมการ 'เรียนเพื่อสอบ' นี้ เป็นปัญหาใหญ่เกิดขึ้นกับบ้านเรามานาน และไม่มีทีท่าที่จะดีขึ้น

 

ทุกอย่างที่ได้เห็นในสารคดีเรื่องนี้ ชวนให้คิดจริง ๆ ว่าระบบการศึกษาแบบนี้ดีกับเด็กจริงหรือ เราใช้เวลากว่าสิบปีไปกับการเรียนโดยที่ไม่รู้ว่าตัวเองอยากจะเป็นอะไรกันแน่ เช่นหนึ่งในตัวละครอย่างฮย็อนฮา ที่เลือกเป็นครูเพียงเพราะหมอดูบอกว่าเธอเหมาะกับอาชีพนี้ 

 

การเตรียมตัวสอบเหมือนกับเป็นเครื่องทำข้อสอบไร้วิญญาณ การทนรับแรงกดดันจำนวนมหาศาลทั้งจากตัวเอง คนรอบข้าง รวมไปถึงสังคม จนกลายเป็นคนที่รู้เยอะแต่มุมมองคับแคบนั้น 'คุ้ม' จริงหรือ เหมือนกับคำโปรยของหนังที่อยู่บนโปสเตอร์ว่า “What's the point of all this?” หรือ “ทั้งหมดนี้ ทำไปเพื่ออะไร?”

 

*****