Skip to main content

การเดินทางเที่ยวนี้มีผู้หญิงนำ 

เช้านี้เป็นอีกวันที่ตื่นเช้ากว่าวันอื่น แต่หากว่าเมื่อเทียบกับชาวบ้านทั่วไปแล้ว ถือว่ายังสาย โดยเฉพาะกับพ่อค้าแม่ค้าการตื่นนอนตอน ๖ โมงเช้านั้นถือว่าสายมากแล้ว เช้านี้กว่าจะเปิดเปลือกตาตื่นช่างหนักหนาสาหัส ราวกับว่าเปือกตาทั้งสองข้างถูกปิดทับไว้ด้วยเทปกาวชั้นดี หลังล้างหน้าแปรงฟันเสร็จ สมองยังคงงุนงง อาจเป็นเพราะช่วงนี้พักผ่อนไม่ค่อยพอ รวมทั้งมีเรื่องหลายเรื่องให้ได้คิด แต่เพราะงานที่ทำจึงต้องบังคับตัวเองให้ลุกจากที่นอน

\\/--break--\>
พี่น้อยรู้สึกแปลกใจที่เห็นเราออกไปเตร็ดเตร่อยู่หน้าบ้านแก ขณะแกรอตักบาตร ถนนชายโขงวันนี้นักท่องเที่ยวบางตา อาจเพราะยังเช้าอยู่ กาแฟถ้วยแก้วขนาดกลางพร้อมกับคำแซวที่ทำให้ผู้ถูกแซวอดขำไม่ได้ เช้านี้ช่างเป็นเช้าที่น่ารื่นรมย์ ทั้งที่เราไม่ค่อยชอบกินกาแฟ แต่กาแฟแก้วนี้เราก็ค่อยๆ ดื่มด่ำกับยามเช้า

แถวของพระออกบิณฑบาตตอนเช้าเริ่มปรากฏต่อสายตา อารมณ์ของเช้านี้ เรานึกถึงหลวงพระบาง ว่ากันว่าเชียงคานมีบางอย่างที่คล้ายหลวงพระบางก็ตรงนี้แหละ หลังแถวของพระพ้นไปแล้ว เหมือนว่า กงล้อของเวลาได้ลุกขึ้นมาผลักให้เราเดินไปข้างหน้า

วันนี้เราจะเดินทางไกลราว ๑๐๐ กว่ากิโลเมตร โดยมีเป้าหมายอยู่ที่อำเภอภูหลวง การเดินทางเที่ยวนี้หาใช่การเดินทางเพียงลำพัง แต่จะมีชาวบ้านราว ๔๐ คนร่วมเดินทางไปด้วย โดยการเดินทางครั้งนี้เราจะพากันเดินทางเพื่อหวนคืนสู่วิถีแห่งการทำเกษตรปลอดสารพิษทั้งในพื้นที่เกษตร และตัวเอง

การเดินทางคือการเปิดพรมแดนแห่งการเรียนรู้...

ใครบางคนเคยบอกเอาไว้ เราเองก็คิดว่าน่าจะจริง เพราะการเดินทางครั้งนี้หลายคนใน๕ระร่วมเดินทางก็คงจะได้เรียนรู้ในสิ่งที่อยากรู้ เรียนรู้เพื่อนำกลับมาปรับใช้กับชีวิตของตัวเอง

เจ้าม้าขาว ๒,๐๐๐ ซีซีทะยานไปข้างหน้าเพื่อกลืนกินหมุดหมายของระยะทางที่ปรากฏอยู่ตามหลักกิโลเมตร ภูหลวง ๓๐  เลยวังไสย์ ๕๐ นี่คือตัวเลขบนหลักกิโลเมตร ราว ๑๐ โมงเช้า เจ้าม้าขาวก็จอดสงบนิ่งลงตรงล้านกว้างของมูลนิธิเลยเพื่อการพัฒนา ก่อนที่เจ้าม้าขาวจะเข้าจอด รถเมล์สีเขียวสายหนองคาย-เลยคันหนึ่งจอดสงบนิ่งอยู่ก่อนแล้ว บนรถว่างเปล่า ตรงหน้าบ้านที่จอดรถมีผู้ชายเลยวัยกลางคนนอนอยู่ โดยภาพรวมที่ได้เห็นสามารถบอกได้ว่า คนที่เดินทางมากับรถคันนี้ส่วนมากไม่ได้อยู่บริเวณนี้แล้ว

ด้วยความเร่งรีบ เพราะมาถึงที่หมายช้ากว่ากำหนดไปประมาณครึ่งชั่วโมง เราไม่รอช้ารีบเดินไปยังจุดนัดหมาย เมื่อไปถึงเราก็ได้พบคนจำนวนมากรออยู่ในศาลาทั้งผู้หญิงผู้ชาย แต่ดูเหมือนว่า ผู้หญิงจะมากกว่าผู้ชาย หลายคนล้วนคุ้นเคย

เราเดินทางมาที่นี้เพื่อเปิดรับเรื่องราวใหม่ๆ แต่ก็เป็นเรื่องราวในชีวิตที่เคยเป็นมา...

ใบพัดของกังหันหมุนวนรวดเร็วตามแรงลมที่พัดมา เบื้องล่างของกังหันคือสายไฟหลายเส้นที่ต่อมายังเครื่องให้กำเนิดไฟฟ้า ที่นี้ใช้ไฟฟ้าจากพลังงานลมที่ถือว่าเป็นพลังงานสะอาดที่สุด หลายคนแหงนหน้ามองด้วยความงุนงงสงสัย แต่เมื่อวิทยากรบรรยายคุณสมบัติเจ้าพลังงานลมตัวนี้ให้ฟัง บางคนก็พูดที่เล่นที่จริงว่า เราน่าจะนำกลับไปทำที่บ้าน จะได้ไม่ต้องจ่ายค่าไฟฟ้า

เสียงใบพัดของกังหันโดนลมพัดยังดังสม่ำเสมอ ขณะผู้คนหลายสิบเดินถอยห่างออกมา ราวเที่ยงเมื่อเดินจนเหนื่อยอ่อน ท้องเริ่มร้องหาอาหาร วงข้าวจึงถูกจัดวางขึ้นด้วยเมนูส้มตำ ไก่ย่าง ข้าวเหนียว ดูเหมือนว่า การทำกับข้าวกลุ่มผู้หญิงที่มีมากกว่าผู้ชายจะมีบทบาทมาก ผู้ชายจึงกลายเป็นเพียงผู้เฝ้าดู และรอชิม ก่อนออกเดินทางเราได้พูดคุยกันว่า เราจะห่อข้าวไปกินกันเอง เพื่อความประหยัด เพราะการเดินทางเที่ยวนี้เรามาดูเรื่องการทำเกษตรผสมผสาน และการอยู่ให้ได้กับการปรับเปลี่ยนแนวคิดเรื่องเกษตรรูปแบบใหม่ ซึ่งต่างออกไปจากที่เคยชิน

ความเคยชินทำให้เราคุ้นเคย และความคุ้นเคยทำให้เราไม่กล้าแหวกม่านที่เป็นฉากอำพรางเราไว้ออกมา...

แสงแดดร้อนของฤดูฝนทำให้หลายคนแอบหลบอยู่ในร่ม ขณะบางคนยืนสู้แดด เพื่อดูต้นผักหวานที่กำลังแทงยอดขึ้นจากผืนดิน ว่ากันว่าผักหวานจะเป็นเรื่องราวในอนาคตที่ผลักดันให้ผู้หญิงบางคนตัดสินใจเป็นผู้นำ และพาคนอื่นๆ เดินทางขึ้นรถเมล์คันสีเขียวมุ่งหน้ามาที่นี้

เสียงรถเมล์คันสีเขียวกระหึ่มขึ้นอีกครั้ง และค่อยๆ เคลื่อนตัวออกจากที่จอดมุ่งหน้าสู่ถนนสายเพชรบูรณ์-วังสะพุง โดยมีปลายทางอยู่บ้านคกเว้า บนรถหลายคนคงเหนื่อย และอ่อนล้า แต่บางคนก็คงมีรอยยิ้มในดวงตา เพราะมองเห็นความฝันบางอย่างที่ใกล้เป็นความจริง....

บ้านเช่าบ้านยายเอี่ยมซอย ๑๙,เชียงคาน
สิงหาคม,๕๒

 

 

บล็อกของ สุมาตร ภูลายยาว

สุมาตร ภูลายยาว
วารสารวรรณศิลป์บนแผ่นดินลาว ลมหนาวและความร้อนแล้งโชยผ่านยอดขุนเขาด้านทิศตะวันตกแห่งเมืองหลวงของราชอาณาจักรล้านนามาแผ่วๆ แล้วฤดูกาลแห่งความเหน็บหนาวก็เดินทางมาอีกครั้งพร้อมกับลมสายลมนั้น
สุมาตร ภูลายยาว
สี่พันดอน: บ้านของคนและปลา เมื่อเอ่ยถึงสี่พันดอนเชื่อว่าหลายคนที่เคยไปเยือนคงจินตนาการถึงได้ แต่สำหรับคนที่ไม่เคยไปเยือนคงงุนงงไม่น้อยว่าหมายถึงอะไร คำว่า ‘สี่พันดอน’ เป็นชื่อเรียกเกาะ ดอนต่างๆ ที่เกิดขึ้นในแม่น้ำโขงในเขตเมืองโขง แขวงจำปาสัก ภาคใต้ของประเทศลาว ดินแดนแห่งนี้ได้ถูกเรียกขานว่า สี่พันดอน เพราะเต็มไปด้วยเกาะน้อยใหญ่ที่มีจำนวนมากมายเรียงรายอยู่ในแม่น้ำโขงที่มีความกว้างกว่า ๑๔ กิโลเมตร เกาะต่างๆ เริ่มขึ้นที่เมืองโขงและยาวลงไปจนถึงชายแดนลาว-กัมพูชาที่บ้านเวินคามกับเมืองสตรึงเตร็ง ในจำนวนเกาะที่มีอยู่มากมาย เกาะใหญ่ที่สุดชื่อ ‘ดอนโขง’ คำว่า ‘ดอน’…
สุมาตร ภูลายยาว
เจ้าม้าศึกสีเทา ๒,๒๐๐ ซีซี ทะยานไปตามทางลูกรังสีแดงเบื้องหลังฝุ่นคลุ้งตลบ หากมีรถวิ่งตามมาคงบอกได้คำเดียวว่า ‘ขอโทษ’ ก่อนจะถึงทางแยกเสียงโทรศัพท์ของผู้ไปถึงก่อนก็บอกให้ตรงมาตามทางอย่าได้เลี้ยวซ้ายเป็นอันขาด เพราะนั่นหมายถึงการหลงทางจะเกิดขึ้น
สุมาตร ภูลายยาว
การเดินทางเที่ยวนี้มีผู้หญิงนำ เช้านี้เป็นอีกวันที่ตื่นเช้ากว่าวันอื่น แต่หากว่าเมื่อเทียบกับชาวบ้านทั่วไปแล้ว ถือว่ายังสาย โดยเฉพาะกับพ่อค้าแม่ค้าการตื่นนอนตอน ๖ โมงเช้านั้นถือว่าสายมากแล้ว เช้านี้กว่าจะเปิดเปลือกตาตื่นช่างหนักหนาสาหัส ราวกับว่าเปือกตาทั้งสองข้างถูกปิดทับไว้ด้วยเทปกาวชั้นดี หลังล้างหน้าแปรงฟันเสร็จ สมองยังคงงุนงง อาจเป็นเพราะช่วงนี้พักผ่อนไม่ค่อยพอ รวมทั้งมีเรื่องหลายเรื่องให้ได้คิด แต่เพราะงานที่ทำจึงต้องบังคับตัวเองให้ลุกจากที่นอน
สุมาตร ภูลายยาว
จะแกคนเลี้ยงวัวผู้ไม่เคยขุ่นมัวในหัวใจ ผมจำได้ว่าพบชายคนนี้ครั้งแรกเมื่อเข้าไปบ้านสองพี่น้อง เขาดูแปลกกว่าคนอื่นในหมู่บ้าน เพราะเขาเป็นผู้ชายคนเดียวในหมู่บ้านที่ไว้ผมยาว เค้าโครงใบหน้าของเขาราวกับถอดแบบออกมาจากหัวหน้าชนเผ่าของอินเดียนแดง
สุมาตร ภูลายยาว
การงานของชีวิตที่ตกค้าง ฝนเทลงมาอีกวันแล้ว...เสียงสังกะสีดังราวกับมีก้อนหินนับล้านร่วงลงมาใส่ เย็นวันนี้มีเรื่องราวให้ขบคิดมากมาย กลับมาจากการประชุมที่เคร่งเครียด อันนับว่าเป็นการงานส่วนหนึ่งของชีวิต เล่นเอาเหนื่อยสายตัวแทบขาด แล้วยังมีงานอะไรที่ยังไม่ได้ทำอีกไหมนี่
สุมาตร ภูลายยาว
บันทึกในค่ำคืนที่เปลี่ยนผ่านกับนิทรรศการที่ไม่ได้จัด สายฝนของเดือนกันยายนโปรยสายลงมาทั้งวัน เราออกเดินทางจากเชียงของมาแต่ตอนเช้าด้วยรถคันเล็ก บนกระบะทางตอนท้ายบรรทุกเอกสารต่างๆ รวมทั้งนิทรรศการมาเต็ม รถต้องจดหลายครั้ง เพื่อห่มผ้ายางกันฝนให้ของบนกระบะรถ เราผ่านมากว่าครึ่งทาง ฝนยังไม่มีทีท่าว่าจะหยุดตก ซ้ำร้ายยังตกลงมาหนักกว่าเดิม รถวิ่งทำความเร็วได้ไม่มากนัก ทั้งที่ความเป็นจริงแม้ฝนจะไม่ตก มันก็ไม่เคยวิ่งได้เร็วกว่าที่วิ่งอยู่เท่าใดนัก
สุมาตร ภูลายยาว
เมฆสีดำเหนือฟ้าด้านตะวันออกส่งสายฝนลงมาตั้งแต่เช้าจนล่วงบ่าย แม่น้ำเป็นสีชานมเย็น เศษขยะ ขอนไม้ ท่อนไม้ และต้นไม้ลอยมากับสายน้ำ และไหลไปตามแรงเฉื่อยของกระแสน้ำ
สุมาตร ภูลายยาว
เช้านี้เหมือนกับทุกเช้าในช่วงนี้พ่อท่อน ยาแก้วเดินทอดน่องในสวนบนดอนทรายริมฝั่งแม่น้ำโขงเพื่อดูแปลงมะเขือราว ๔ ไร่ ในใจพ่อท่อนเองไม่อยากเก็บมะเขือในตอนนี้แม้ว่าจะถึงช่วงเวลาในการเก็บแล้ว สาเหตุที่ทำให้พ่อท่อนไม่อยากเก็บมะเขือในตอนนี้ เพราะราคามะเขือต่ำกว่าปีที่ผ่านมา ปีนี้มะเขือหนึ่งหมื่น (๑๒ กิโลกรัม) ขายส่งจากสวนได้เงิน ๑๒ บาท
สุมาตร ภูลายยาว

รถตู้วิ่งไปบนถนนลาดยางมะตอยที่บางช่วงเป็นหลุมเป็นบ่อ ถนนสายนี้เป็นเส้นทางจากจังหวัดกระแจะไปอำเภอสามบอ เพราะถนนไม่ค่อยดีนัก ระยะทาง ๓๕ กิโลเมตรต้องใช้เวลาเกือบ ๑ ชั่วโมงจึงถึงจุดหมาย เมื่อรถตู้ทั้ง ๓ คันจอดสงบนิ่งลงตรงประตูหน้าวัด ผู้โดยสารในรถตู้ก็พากันทยอยลงจากรถ เบื้องล่างของถนนเป็นแม่น้ำสายใหญ่ คนท้องถิ่นเรียกแม่น้ำสายนี้ว่า ‘โตนเลของ-แม่น้ำของ-โขง’ แม้ยังไม่สายมากนัก แต่แสงแดดก็ส่องประกายร้อนแรงเหนือสายน้ำ ฟ้ากว้างเปล่าแปนเป็นสีฟ้าไกลสุดสายตาหยั่งถึง บนสายน้ำเรือหลายลำจอดลอยลำอยู่ ใกล้กับเรือตรงโคนต้นจามจุรีมีเด็ก ๓-๔ คนนั่งอยู่ ถัดจากโคนต้นจามจุรีไปมีเรือลำหนึ่งลอยลำอยู่…
สุมาตร ภูลายยาว
จากพื้นที่ต้นน้ำจนถึงปลายน้ำที่แม่น้ำโขงไหลผ่าน ผู้คนสองฝั่งได้ใช้ประโยชน์จากแม่น้ำที่มีความยาว ๔,๙๐๔ กิโลเมตรสายนี้ไม่ต่ำกว่า ๑๐๐ ล้าน ลักษณะการใช้ประโยชน์ก็แตกต่างกันออกไปตามแต่สภาพของพื้นที่ ในช่วงที่ไหลผ่านประเทศไทยตั้งแต่จังหวัดเชียงรายจนถึงจังหวัดอุบลราชธานี ก็มีผู้คนไม่จำนวนไม่น้อยได้ใช้ประโยชน์ในด้านแตกต่างกันออกไป ผู้ใหญ่ใช้หาปลา และใช้พื้นที่ตามหาดทรายที่โผล่พ้นน้ำ และริมฝั่งทำการเกษตร เด็กๆ ใช้เป็นห้องเรียนสำหรับฝึกหาปลา และว่ายน้ำ
สุมาตร ภูลายยาว
  ผาชันเป็นหมู่บ้านอีกแห่งหนึ่งที่อยู่ริมแม่น้ำโขงอยู่ในเขตอำเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี หมู่บ้านแห่งนี้มีเรื่องราวน่าสนใจหลายอย่าง เริ่มแรกเดิมทีก่อนเดินทางไปถึง ผมจินตนาการถึงหมู่บ้านแห่งนี้ในรูปแบบต่างๆ และพอเดินทางไปถึงบ้านผาชันเป็นครั้งแรก ซึ่งอยู่ในหน้าฝน ผมก็พบว่า ในฤดูฝนหมู่บ้านแห่งนี้กลายเป็นเกาะขนาดย่อมๆ ชาวบ้านบอกว่า "ในฤดูฝน น้ำจากห้วยจะไหลจนท่วมสะพาน และถนนที่เข้าสู่หมู่บ้าน การเดินทางเข้าหมู่บ้านต้องใช้เรือข้ามลำห้วยแล้วไปต่อรถ" ร่องรอยของคำพูดปรากฏให้เห็นเมื่อผมเดินทางเข้าสู่หมู่บ้าน รถข้ามสะพานที่น้ำในลำห้วยเริ่มปริ่มอยู่ใต้สะพาน…