Skip to main content

เมื่อได้ยินหมวด ธา ธาชอเต่อแล หนุ่มสาวต่างขยับเข้ามาในวงเพลงธามากขึ้น เพื่อเริ่มงานของหนุ่มสาว ธาชอเต่อแลจึงเปรียบเสมือน หมวดที่เชื้อเชิญหนุ่มสาวเข้าสู่การขับขานเพื่อต่อเพลงธากัน โดยมีโมะโชะฝ่ายหญิงแลโมะโชะฝ่ายชายเป็นหัวหน้าทีมของแต่ละฝ่าย เวทีการดวลภูมิรู้เรื่องธาที่ขุนเพลงธาโปรดปรานได้เกิดขึ้นอีกครั้งในคืนงานศพ

หมวดแห่งการดวลเพลงธา เริ่มที่หมวดธาเดาะธ่อ ซึ่งแปลว่า ธาเริ่มต้น ส่วนใหญ่เป็นธาที่ว่าด้วยความรัก ความสามัคคี ความร่วมไม้ร่วมมือ เพื่อให้คนที่มาร่วมงานตระหนักและสำนึกเสมอว่า เป็นคนในชุมชนเดียวกัน ชนเผ่าเดียวกัน สังคมเดียวกัน และโลกใบเดียวกัน ดังตัวอย่างธาที่ว่า

 


เก่อ แหย่ โหม่ โพ มา คู คู
                        โปะ ธ่อ เส่อ โกะ เส่ เผล่อ ทู

เก่อ แหย่ โหม่ โพ มา ประ ประ                  โบะ ธ่อ เส่อ โกะ เส่ เผลอ วาฯ....


เหล่าลูกแม่ลงมือพร้อมกัน                        มาช่วยกันยกเสาทองคำ

เหล่าลูกแม่ลงมือพร้อมเพรียง                    มาช่วยกันยกเสาต้นเงิน


ขณะที่ขับขานธา เดาะธ่อ อย่างต่อเนื่องไปเรื่อยๆ หนุ่มสาวจะพยายามหาจังหวะเพื่อไปสู่ หมวดธา หน่อ เดอ จ๊อ หรือหมวด ธาหนุ่มสาว จนบางทีผู้ใหญ่ต้องพยายามดึงกลับมาที่ธา เดาะธ่อ เนื่องจากยังไม่สมควรแก่เวลาที่จะไปในหมวดหนุ่มสาว เมื่อผู้ใหญ่ดึงกลับมาที่ ธา เดาะ ธ่อ ซักพัก หนุ่มสาวจะพยายามดึงไปที่หมวดหน่อ เดอ จ๊อ อีก ผู้ใหญ่จึงต้องดึงกลับมาที่ หมวด ธา เดาะ ธ่อ จนกว่าผู้ใหญ่จะเห็นสมควรว่าได้มีการขับขาน ธา หมวดเดาะ ธ่อ ไปมากพอสมควรแล้ว จึงจะปล่อยให้เป็นช่วงของธา หน่อ เดอ จ๊อ ต่อไป


หมวด ธา หน่อ เดอ จ๊อ นั้นเป็นการเริ่มต้นเกี้ยวพาราสีกันระหว่างหนุ่มสาว โดยใช้ภาษากวี หรือภาษาบท ธา เป็นการสื่อสาร บางทีเป็นการตอบโต้หยอกล้อ กระเซ้าเย้าแหย่กัน ซึ่งเป็นบรรยากาศที่หนุ่มสาวต่างมีความสุขมากที่สุด ว่ากันว่าหากหนุ่มสาวติดลมบนในการต่อบทธากันแล้ว ไก่ขันครบสามครั้งก็ยังไม่อยากเลิก ฟ้าแจ้งแล้วก็ยังไม่อยากหยุด


แต่เมื่อฟ้าสางก็ถึงคราวยุติการขับขานบทธาเพื่อไปพักผ่อนเอาแรงในคืนที่สอง ซึ่งในคืนที่สองจะมีการลำดับขั้นมนการขับ หมวดหมู่ของบทธาที่แตกต่างจาก คืนแรก มีธา บางหมวดหมู่แทรกเข้ามาเพิ่มจากคืนแรก


ตอนหัวค่ำของคืนที่สองแห่งงานศพ ผู้คนจะอยู่กันเต็มบ้านของผู้ตายแล้ว บ้างมวนยาสูบ บ้างทานข้าว บ้างดื่มย้อมใจ บ้างดื่มน้ำชา สักพัก จะได้ยินเสียงของ ธา หมวด ธ่อเส่ส่า หรือ หมวดขึ้นต้นไม้ ถูกขับขานขึ้นเพื่อเป็นการบอกถึงวาระแห่งการมีชีวิตบนโลกมาถึงแล้วเปรียบเสมือนการขึ้นต้นไม้ ได้ถึงยอดไม้แล้ว ถึงเวลาที่ต้องลงและกลับสู่บ้านเมืองนอน เพื่อบอกกับคนที่มีชีวิตอยู่ด้วยว่าชีวิตเปรียบเหมือนการขึ้นต้นไม้ ขึ้นอยู่ที่ใครถึงช้าถึงเร็ว ถึงเร็วก็ไปก่อน ถึงช้าก็ไปทีหลัง แต่ทุกคนก็ต้องถึงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้


ธ่อ เส่ส่า แจะ อือ แจะ เออ                     หน่อ โธ่ เออ เออ หน่อ ชอ เออ

หมือ ฉา หน่อ แลจะ แพแล                     กว่า เนอโธ่ โกะ เนอ ชอ แซฯ.....


ขึ้นต้นไม้ เชื่องช้าเฉื่อยชา                       เหมือนนกก็ไม่ใช่ เหมือนไก่ก็ไม่เชิง

กลางวันเจ้าไปแห่งหนใด                         ไก่และหมูเจ้า ส่งเสียงร้อง


หลังจากหมวด ธา ธ่อเส่ แล้วจะต่อด้วย ธา หมวด เลปลือแหมะ หรือ ส่องหน้าผู้ตาย ตามด้วยหมวด ธาแหน่หมื่อ เหน่ลา หรือหมวดชี้ทางให้คนตาย แต่หลังจากชี้ทางให้คนตายแล้วจะคั้นด้วย หมวดธาแป่โป่ แปซวย หรือ หมวดคั่วข้าวเม่า ข้าวฟ่าง เพื่อเป็นอาหารสำหรับผู้ตายเอาไปกินระหว่างทางกลับสู่ปรโลก เพื่อเป็นสัญลักษณ์บ่งบอกถึงการที่คนเราเกิดมามือเปล่า ก็ต้องจากไปอย่างมือเปล่า สิ่งที่สำคัญที่สุดคือการพออยู่พอกิน หากมีต้นข้าวเม่าอยู่ก็เหมือนมีต้นเงินอยู่ หากมีข้าวฟ่างอยู่ก็เหมือนมีต้นทองคำอยู่ ไม่จำเป็นต้องดิ้นรนฝักใฝ่สะสมทรัพย์สินที่กินไม่ได้ เพราะมีเงินมีทองแล้วสุดท้ายก็เอาไปไม่ได้ สิ่งที่เอาไปได้คือสิ่งที่กินได้


ตนปกาเกอะญอยังมีความเชื่อว่า เมื่อคั่วข้าวเม่าข้าวฟ่างให้ผู้ตาย จะทำให้ผู้ตายกลับไปที่ปรโลกโดยไม่ขาดแคลนข้าว แต่หากไม่คั่วให้ จะทำให้กลับไปไม่มีข้าวกิน ฉะนั้นการรักษาความเชื่อและพิธีกรรมนี้จึงเป็นการรักษาพันธุ์ข้าวเม่าข้าวฟ่างให้ยังอยู่ต่อไปด้วย ซึ่งปัจจุบันชุมชนปกาเกอะญอหลายที่ที่ไม่มีการสืบทอดพิธีกรรมความเชื่อนี้ ทำให้ข้าวเม่าข้าวฟ่างสูญพันธุ์ในชุมชนด้วยเช่นกัน ธา หมวดแป่โป่ แปซวย นั้นมักเริ่มต้น ดังนี้


แปโป่ บอบอ แป่โป่ บอ                            แป่ซวย บอบอ แป่ซวย บอ

จอแล โหะ จื๊อ เจ่ หย่า คอ                        จื๊อ เจ่ จอ แล โหละ หย่า คอ

ชุ ญา โอะ เลอ ทู อะ พอ                          ชุ ญา โอะ เลอ เจ๊ะ อะ พอ


คั่วข้าวเม่าแตกเป็นสีเหลือง                       คั่วข้าวฟ่างแตกเป็นสีเหลือง

ตัวพี่เกิด มาแบบมือเปล่า                          ตอนพี่เกิดนั้น มามือเปล่า

ต่อไป จะมียุ้งทองคำ                               ภาคหน้านั้นจะมีฉางเงิน

 

 

 

บล็อกของ ชิ สุวิชาน

ชิ สุวิชาน
รุ่งเช้าวันที่ 10 กันยาฯ ทีมทั้งหมดเริ่มซ้อมเพื่อทบทวนกระบวนท่าฟ้อน ท่ารำ ท่วงท่าทำนอง จังหวะจะโคน ก่อนตระเวนออกศึก การซ้อมเริ่มต้นด้วยเพลงในอัลบั้มหิมพานต์ 2nd World ของพี่ทอด์ด ทองดี ต่อด้วยเพลงของ ซอ สมาชิกวง the sis ตามด้วยเพลงของลานนา คัมมินส์ รวมทั้งเพลงของมือระนาดและมือโปงลาง หมอแคน จนมาปิดท้ายที่เพลงของผม
ชิ สุวิชาน
บรรยากาศจากเทือกเขาสแครนตัน   หลังจากที่นักดนตรี นักร้อง นักรำมาถึงกันครบองค์ทั้งหมดแล้ว จึงเริ่มมีการแกะกล่องสัมภาระที่ขนเครื่องดนตรีและเครื่องไม้เครื่องมือประกอบการแสดงที่มาจากเมืองไทย ผมเริ่มแกะพลาสติกกันกระแทกที่ห่อเตหน่ากูไว้ เตหน่ากูได้โผล่ออกมารับแสงรับลมอีกครั้ง
ชิ สุวิชาน
รุ่งเช้าตื่นมา อากาศเย็นค่อนไปถึงหนาว ในขณะที่คณะที่มาด้วยกันยังนอนหลบกันอย่างเมามันจากอาการเพลียเพราะการเดินทาง ผมเดินลงไปในห้องครัวเผื่อเจออะไรที่ทานได้บ้าง หน้าห้องครัวเจ้าของบ้านได้ติดรูปคนในครอบครัว รูปลูกชายสองคน ที่ผมแปลกใจคือมีรูปหนึ่งที่ไม่ใช่รูปของผู้ชาย เป็นรูปคล้ายนางฟ้ามีข้อความเขียนว่า “Bless this home”  ทำให้นึกถึงบ้านคนไทยที่มีการเขียนหน้าบ้านต่างๆหลายอย่างเช่น “มั่งมีศรีสุข” บ้าง “บ้านนี้อยู่แล้วรวย” บ้าง
ชิ สุวิชาน
การรอคอยที่ไทเปสิ้นสุดลง เมื่อประตูสู่นิวยอร์กได้เปิดออกให้ผู้โดยสารเดินเข้าไปในเครื่องบิน ระยะทางกว่าสิบสี่ชั่วโมง ผมอยู่กับเพลง World Music ซึ่งเป็นเมนูที่มีให้เลือกจากสายการบิน บางเพลงมีเสียงระนาด ขลุ่ย และมีจังหวะหมอลำปะปนด้วยได้กลิ่นไอดนตรีไทยเป็นอย่างสูง ผมจึงยกหูฟังให้พี่สานุ นักดนตรีและโปรดิวเซอร์จากกรุงเทพฟัง เขาฟันธงเลยว่าเสียงทั้งหมดเป็นการ Samp มาทั้งนั้น ไม่ใช่เสียงจริงดั้งเดิมที่คนเล่นมา แต่ถึงอย่างไรก็เป็นการฆ่าความน่าเบื่อของการอยู่บนเครื่องเป็นเวลานานได้เป็นอย่างดี  
ชิ สุวิชาน
ก่อนเดินทางมีการแถลงข่าวที่กรุงเทพ มีผู้สนับสนุนทั้งกระทรวงการต่างประเทศและบริษัทบุญรอดฯมาร่วม หลังงานแถลงข่าวมีการสัมภาษณ์จากสื่อมวลชนที่มาในงาน
ชิ สุวิชาน
ความจริงแล้วผมมีกำหนดการนัดสัมภาษณ์ขอวีซ่าเพื่อเดินทางไปประเทศอเมริกาในวันที่ 2 กันยายน 2552 ขณะที่กำหนดการในการเดินทางไปประเทศดังกล่าวคือเช้าวันที่ 3 กันยายน 2552 หากสถานการณ์เป็นเช่นนี้ แผนกำหนดการเดินทางอาจมีปัญหาได้ ฉะนั้นทางบริษัท ลาเวลล์ เอนเตอร์เทนเมนท์ ซึ่งเป็นผู้ประสานและเป็นผู้อำนวยการการเดินทางในครั้งนี้ ได้ขอทำเรื่องเร่งรัดการสัมภาษณ์ให้เกิดขึ้นก่อนการสัมภาษณ์เดิม
ชิ สุวิชาน
  บรรยากาศงานมหกรรมชนเผ่าพื้นเมืองแห่งประเทศไทย คำรบที่สาม เป็นไปอย่างเรียบง่ายเล็กๆ กะทัดรัด ตามประเด็นหัวข้อที่นำเอาเรื่องของ "การจัดการทรัพยากรบนพื้นที่สูงในรูปแบบโฉนดชุมชน" ผู้เฒ่าผู้แก่ ผู้อาวุโสชนเผ่าทางภาคเหนือต่างมากันอย่างครบครันเช่นเดิม
ชิ สุวิชาน
เขาเดินลงไปท้ายหมู่บ้าน พร้อมกับบทเพลง" อย่าให้น้ำตาไหลริน"ของ ฉ่า เก โดะ ที  แม่จ๋า อย่าปล่อยให้น้ำตาได้มีโอกาสไหล            บัดนี้อายุลูกครบ สิบหกบริบูรณ์แล้วดั่งกฎของชายชาติทหารทุกประทศมี                  ลูกต้องทำหน้าที่เพื่อการปฏิวัติพ่อได้สละชีพจนแม่เลี้ยงลูกอย่างกำพร้า             อาหาร เสื้อผ้า ที่อยู่ลำเค็ญ แม่ทนถึงคราวลูกชายคนโตต้องไปทำหน้าที่ต่อ     …
ชิ สุวิชาน
สงครามตามชายแดนไทย-พม่าริมแม่น้ำเมยได้ปะทุขึ้นอีกครั้ง ทางการพม่าออกมาปฏิเสธไม่มีส่วนกับสงครามที่เกิดขึ้นดังกล่าว โดยบอกว่าเป็นความขัดแย้งระหว่างชนเผ่ากะเหรี่ยงด้วยกันเอง คือระหว่างกองกำลังสหภาพแห่งชาติกะเหรี่ยง (KNU) กับกองกำลังกะเหรี่ยงพุทธเพื่อประชาธิปไตย (DKBA) ผลของการสู้รบทำให้ประชาชนชาวกะเหรี่ยงด้วยกันเองที่อยู่ในพื้นที่การสู้รบ ต้องหนีภัยจากการสู้รบ หลายชุมชนต้องฝ่าเสียงกระสุนปืน หลายชุมชนต้องฝ่าดงและเสียงระเบิด ในขณะที่เดินฝ่าความตายเพื่อหนีตายนั้น ต้องทำด้วยความเงียบ ความรวดเร็ว ต้องเก็บแม้กระทั่งเสียงร้องไห้
ชิ สุวิชาน
เพลงต่อเพลง ถูกเล่น ถูกร้อง ถูกเล่า ถูกถ่ายทอดออกมาล้วนมีที่มาที่ไปไม่แตกต่างจากเจตนารมณ์ของพ้อเหล่ป่าที่ทำตอนที่ยังชีวิตอยู่ เวลาผ่านไปกว่าครึ่งชั่วโมง อาจารย์ลีซะกับพี่นนท์ก็โยนเวทีมาให้ผม ขณะที่ผมกำลังอยู่ในอาการสับสนเพราะไม่รู้จะเล่นเพลงอะไรดี สิ่งที่เตรียมเล่นเตรียมพูดในขณะที่เดินทาง เล่นไม่ได้พูดไม่ได้ มันเป็นประเด็นเปราะบางสำหรับพื้นที่นี้ งานนี้อีกครั้งหนึ่ง!
ชิ สุวิชาน
จังหวะที่ผมลุกขึ้นและตามเจ้าของบ้านเพื่อไปกินข้าว สายตาผมแวบไปมองเห็นผู้เฒ่าคนหนึ่งเหมือนคุ้นเคยกันมานาน ทั้งที่ผมไม่เคยเห็นหน้ามาก่อน เขาก็จ้องหน้าผมเหมือนรู้จักมักคุ้นกับผมเป็นอย่างดี  "โพโดะ (หลาน) คืนนี้มีการขับธาไหม?" เขาถามผมเหมือนรู้ว่าใจผมต้องการอะไร แต่สีหน้าเขาเหมือนแสดงอาการไม่มั่นใจในบางอย่างออกมา"โอ้โห ต้องมีซิ" ผมตอบโดยไม่ต้องเดาว่าเขาคือโมะโชะคนหนึ่งแน่นอน
ชิ สุวิชาน
ทุกครั้งที่เดินทางผ่านหมู่บ้านแม่แฮใต้ ตำบลปางหินฝน อำเภอแม่แจ่ม ไม่มีครั้งไหนที่เลยผ่านร้านขายของชำเล็กๆริมทาง ที่มีผู้เฒ่าปากแดงด้วยน้ำหมากนั่งเฝ้าอยู่ มีของที่จำเป็นพื้นฐานสำหรับชีวิตคนภูขายซึ่งมักเป็นอาหารแห้ง ขนมขบเคี้ยวและยารักษาโรคเบื้องต้น  แต่ร้านขายของชำเล็กๆ ถึงเล็กมากแห่งนี้มีมากกว่านั้น มีเรื่องเล่าให้หัวเราะ ให้อมยิ้ม ให้ขบคิด และมีบทธาให้เก็บเกี่ยวมากมาย